Podcast “VO Leest!”

Maandelijks praat John Schrijnemakers in toerbeurt met een van vier docenten die allen spraakmakend zijn in hun specialisme. De podcast biedt een inkijkje in wat zij hun leerlingen bieden op het gebied van vakdidactiek en leesplezier. Hoe zorgen zij ervoor dat zij hún leerlingen, op hún school, op hun éigen niveau verrassen met aansprekend onderwijs waarbij de leerling verleid wordt telkens weer een boek op te pakken?

#16 Leesbevordering in de Social Hub Deltion

Studenten op Nederlandse MBO’s zijn -gemiddeld genomen- niet echt bezig met boeken en lezen. Laat staan dat ze zelf in actie komen. Toch zijn er wel degelijk her en der studenten die als echte ambassadeurs voor lezen en boeken opstaan. In aflevering 16 van VO Leest! bespreken we wat een initiatief als de “Social Hub” van het Deltion College in Zwolle kan betekenen voor leesbevordering op het MBO. We spraken docent Lammie Prins en student Cathy Lammers van deze grote MBO instelling voor Zwolle en wijde omgeving. De aanleiding voor het gesprek was het Bookevent dat op vrijdag 10 maart in de zgn. ‘Social Hub’ werd georganiseerd door Cathy.

#15 De leescrisis

De leesvaardigheid van de Nederlandse kinderen en jongeren daalt gestaag. Hoe voorkomen we dat leesonderwijs te vrijblijvend is en verwordt tot knutselonderwijs? Wat moeten leerkrachten in het PO en het VO én hun opleiders doen om deze leescrisis te pareren? Een nieuwe start vanaf de basis ligt voor de hand, maar wat te doen wanneer je als leerkracht morgen voor een VMBO 3 klas staat? In deze aflevering spreken we met docent Matijs Lips én een lio, leraar in opleiding, Mariam Daniëljan van het Volta College te Beilen. We hebben het o.a. over creatieve opdrachten, over flex-uren en over boeken die ze zelf lezen.

Ter info bij #15

In 2022 publiceerden Yra van Dijk en Marie-José Klaver drie artikelen in De Groene. In deze artikelen analyseren zij de staat van het Nederlandse leesonderwijs anno nu. Hun conclusie is dat het leesonderwijs in een leescrisis is terechtgekomen door verregaande vrijblijvendheid en een grote nadruk op leesplezier. Op 14 december presenteerden zij ‘Omdat lezen loont: Op naar effectief leesonderwijs in Nederland’, een verzameling essays van betrokkenen uit het brede veld van onderzoekers, leerkrachten en opleiders. De drie publicaties zorgden voor nogal wat ophef onder de Nederlandse lezers.

De leescrisis (1) – Waarom kinderen niet meer lezen (en hun leraren ook niet) – 18 mei 2022 – verschenen in De Groene nr. 20

De leescrisis (2) – Laaggeletterdheid vergroot de ongelijkheid en het is een schande dat we dat accepteren – 6 juli 2022 – verschenen in De Groene nr. 27

De leescrisis (3) Maak je eigen badeend – 19 oktober 2022 – verschenen in De Groene, nr. 42

Omdat lezen loont: op naar effectief leesonderwijs in Nederland

#14 De leerling aan zet

In deze aflevering bespreken we het boek ‘Wat je van bloed weet’ van Philip Huff met docent Esther Heurter en 5 VWO leerling Tijs van Santvoort. Het verhaal in het boek van Philip Huff is vlot verteld. We zijn getuige van wat er gebeurt in een gezin waarin vader en moeder niet alleen elkaar, maar ook hun drie kinderen voortdurend mishandelen. Toen Tijs in de media hoorde van het boek raakte hij meteen geïnteresseerd en vroeg hij aan zijn docent of hij dit boek mocht gebruiken voor zijn boekpresentatie. Luister naar een gesprek over een boeiend boek vanuit twee verschillende perspectieven

Ter info bij #14

Vroeg in het voorjaar van 2022 verscheen Wat je van bloed weet van Philip Huff. Het was een zeer persoonlijk relaas van een jeugd in een onveilig gezin waarin achtereenvolgende generaties mishandeling plaatsvindt. Je kunt dit boek op verschillende manieren lezen. Als puur literair werk, als zwaar autobiografisch egodocument, en wellicht ook als pamplet met de oproep aan omstanders vooral niet te zwijgen. En wordt deze roman op school als onderwerp van een eindexamengesprek mogelijk heel anders beschouwd, verhaal-analytisch gefileerd?

#13 Bestaat Jongerenliteratuur?

Dit voorjaar verscheen het nieuwe boek van Aidan Chambers, ‘Tussentijd – over het schrijven voor jongeren’. ‘Tussentijd’ is een pleidooi voor Jongerenliteratuur als zelfstandig genre, los van kinder- en jeugdliteratuur enerzijds en literatuur voor volwassenen anderzijds. In eerste instantie is het vooral een boek over het schrijfproces, over het schrijven van boeken voor jongeren. De liefhebbers van het werk van Chambers leren daarnaast ook veel over de stem van de jongeren, over de lezer-in-het-boek, over échte lezers. ‘VO Leest!’ vraagt zich af of het boek ook voldoende argumenten biedt die de stelling dat Jongerenliteratuur een zelfstandig genre is onderbouwen. Daarover gaan we in gesprek met Marjan Sikkema, Annemarie Drost, Kas Jansen en Jan Kooistra, vier docenten van Het Hogeland College, een havo/vwo school in het Groningse Warffum.

Ter info bij #13

Het boek van Aidan Chambers, ‘Tussentijd, over het schrijven voor jongeren’ werd in de UK uitgegeven door de academische uitgeverij Fincham Press van de University of London. In Nederland werd het boek, vertaald door Joke Linders, uitgeven door uitgeverij Schaep 14. In de podcast wordt verwezen naar ‘Met vallen en opstaan volwassen worden’, een essay in Literatuur zonder leeftijd, nr. 76, 2008, van Eefje Buenen voor hen die meer over de romancyclus van Chambers, The Dance Sequence, willen lezen.

#12 De stem van het VMBO

In de vierde jongerenroman van Erna Sassen, ‘Zonder titel’, maken we kennis met de 15 jarige Joshua die erg opziet tegen de start van het komende schooljaar. Hij komt van 2 Havo maar gaat nu beginnen in 3 VMBO. Hoe gaat de onzekere, gevoelige Joshua zich daar redden? Docente Caroline Wisse las het boek samen met haar 3 VMBO K klas, een klas zonder één leerling met een Nederlandse achtergrond. Hoe waarderen de leerlingen van Caroline dit boek? Waar vindt Caroline openingen om het gesprek aan te gaan over de soms gevoelige onderwerpen? Erna Sassen schreef eerder romans met jongeren die lijken te voldoen aan een H/V profiel. Heeft zij nu de juiste taal gevonden om ook de VMBO leerlingen die in ‘Zonder titel’ aan het woord komen werkelijk te raken? Luister naar het gesprek over een boeiend boek tussen een fantastische auteur en een bevlogen docent.

Ter info bij #12

‘Zonder titel’ van Erna Sassen werd bij verschijning meteen al hoog gewaardeerd. Het kreeg meerdere nominaties (o.a. voor de Woutertje Pieterse Prijs) en won dit voorjaar de Nienke van Hichtum-prijs. Ook de literaire waardering van vele recensenten staat buiten kijf. Maar hoe zit dat met de jongeren, de lezers waarvoor het boek is geschreven? En dan in het bijzonder de VMBO leerlingen, de jongeren die in het boek figureren?

#11 Volta Leest!

In de nieuwe aflevering van ‘VO Leest!’ spreken we met docenten Matijs Lips, Annemiek Zuur en Stefan Bekink over de fusie van twee scholen tot het Volta College in Beilen. Hoe zorgen ze ervoor dat de programma’s van de twee secties Nederlands op elkaar worden afgestemd, dat de leerlingen een zekere mate van autonomie krijgen in de keuze van teksten? En hoe realiseren ze dat de leerlingen van VMBO tot en met VWO bij een schoolbreed project hun eigen competentie ontdekken en versterken? Luister ook naar een geanimeerd gesprek over dagboeken en lezen, over vaktijdschriften en over het afstoffen van het vak Nederlands.

Ter info bij #11

‘VO Leest!’ maken we samen met docenten uit het middelbaar onderwijs. Door Corona werd zo’n enorm beroep op hen gedaan dat we de opnames een tijdje hebben stilgelegd. We zijn dan ook erg blij dat we nu weer met hen om tafel kunnen om te praten over het onderwijs en over het lezen in het bijzonder. We kijken uit naar het volgende gesprekken.

#10 Thuis en op school, deel 4

Voor deze aflevering kregen we een bijdrage van Lammie Prins, onze MBO-docent die ons deelgenoot maakt van haar lespraktijk in corona lock-down. In  haar brief vertelt zij  over hoe zij haar studenten bij de les probeerde te houden en hoe zij erin slaagde om hen tóch te laten lezen. En hoe zij in haar lespraktijk leesbevordering koppelde aan schrijfvaardigheid. Met drie boekentips van John en nog eens drie van Lammie krijg je bovendien genoeg inspiratie om je boekentas voor de zomervakantie te vullen.

Ter info bij #10

In de bijdrage van Lammie verwijst zij naar het ICT tool Padlet. Padlet is een digitaal prikbord waar je allerlei materiaal op kunt vast prikken. Dit digitale prikbord kun je gebruiken om deelnemers een voicememo, filmpje, foto, tekst of een document te laten delen. Het is een gemakkelijke tool om snel  informatie op te halen uit de klas. Je kunt deze app gratis gebruiken om drie prikborden te maken maar echt praktisch wordt het pas wanneer je gebruik kunt maken van een schoolaccount.

#9 Thuis en op school, deel 3

De actualiteit van de coronapandemie lijkt enigszins af te zwakken door de mediastorm omtrent het discriminatie- en racisme vraagstuk. De beweging ‘Black Lives Matter’ beheerst het nieuws zowel op de main-stream-media als op de socials. Voor deze aflevering van ‘VO Leest!’ kiezen wij ervoor om de ingang die veel van deze boeken gebruiken, strijd, te laten voor wat het is. De strijd van BLM is belangrijk, maar wat alle leerlingen in het VO bindt is dat ze jong zijn, tiener- en puberproblemen hebben en hun plek moeten zoeken in deze wereld. Los van kleur zijn er zoveel andere dingen die hun aandacht vragen. Daarom verzamelden we boeken over gekleurde jongeren die hun eigen strijd strijden, hun eigen droom dromen en proberen gelukkig te worden in deze turbulente wereld. Gekleurde, maar o zo gewone jongeren…

Ter info bij #9

Voor meer inspiratie rondom #BLM, hét actuele thema van dit moment  publiceerde NRC op 9 juni een Kijk-, lees- en luistergids. In dat overzicht valt wat ons betreft Tell me your story op, een expositie met 140 kunstwerken van 50 zwarte kunstenaars in Kunsthal Kade in Amersfoort. Informatie met betrekking tot de besproken boeken in deze aflevering van ‘VO Leest!’ vind je op onze boekenpagina. Aparte vermelding verdient echter de bloemlezing ‘Zwart’ door Vamba Sherif en Ebissé Rouw, in 2018 uitgegeven bij Uitgeverij Atlas Contact. De samenstellers verzamelden 20 korte verhalen, essays en autobiografische verhalen. Een must voor hen die op zijn naar Afro-Europese literatuur uit de lage landen.

#8 Thuis en op school, deel 2

Voor de tweede aflevering van ‘VO Leest!, Thuis en op school’ ontvingen we een brief van Marjan Sikkema met een aantal praktische tips om op een zinvolle wijze aandacht te besteden aan boeken en leesplezier. Behalve dat zij de luisteraars tipt over de Thuisbieb komen ook de Boekenweek voor Jongeren en Literatour ter sprake. Daarna wijst zij op het recent gepubliceerde onderzoek van Jeroen Dera en Nils Lommerde over de vraag welke boeken docenten geneigd zijn het eerst te adviseren aan hun leerlingen. En behalve de onvermijdelijke boekentips van John kregen we er ook een van Marjan.

#7 Thuis en op school, deel 1

Ook ‘VO Leest!’ zit nog midden in de restrictieve maatregelen door het corona-virus. Deze aflevering gaan we dus niet bij één van onze docenten op bezoek. Voor de zevende aflevering van ‘VO Leest!’ blijven we thuis. Voor deze “Thuis en op school”- opnames beperken we ons tot het geven van lekkere boekentips, echter niet zonder onze docenten een stem te geven in de vorm van een brief of column.  Matijs Lips gaat in op de waarde van lezen voor onze democratie en John Schrijnemakers bespreekt 5 boeken.  Deze zijn vooral geschikt voor Mavo 4 klassen en de klassen 3 en 4 van het Havo en VWO. Als toegift schreef Matijs ook nog een gedicht over schrijven in coronatijden.

Ter info bij #7

Bij de bespreking van ‘Roza’ van Olivier Willemsen verwijzen we naar de Instagram pagina van docente Iris Driessen, @irismp. Vanaf 30 maart 2020 leest zij elke dag een deel van dit boek voor. ‘Roza’ werd in 2019 genomineerd voor ‘Beste Boek voor Jongeren’. Bekijk dan ook het Juryrapport 2019 .
De brief van Matijs Lips en het gedicht ‘Coronaheigts in Literairland‘ kun je downloaden via de onderliggende links.

#6 Lezen in het VMBO rond het thema Vrijheid

Rondom het thema ‘Vrijheid’ is dit jaar natuurlijk veel te doen. Het herdenken van de oorlog en het vieren van de vrijheid is een heel mooie aanleiding om leerlingen op alle niveaus fictie en non-fictie te laten lezen. Docent Caroline Wisse en auteur Annemarie van den Brink praten over het zojuist verschenen boek ‘Oorlog in inkt’, een verzameling verhalen op basis van 14 dagboekfragmenten van kinderen in Nederland én Nederlands Indië. Maar Caroline laat haar leerlingen méér doen. En natuurlijk zijn er ook deze keer meer boektitels en verwijzingen naar relevant materiaal

Ter info bij #6

Het materiaal voor “Oorlog in inkt’  werd gevonden in het archief van het NIOD. Je komt dan terecht op de pagina met ‘244 Europese dagboeken en egodocumenten’. Door vervolgens in het zoekvakje het nummer van het verhaal (zie Bronvermelding achter in Oorlog in inkt) in te typen, kom je bij het dagboek. Voor PLOT26 maakten docente Caroline Wisse en auteur Annemarie van den Brink onlangs nog een leesspecial met kant en klare opdrachten bij ‘Oorlog in inkt’. Annemarie maakte voor de dementie-special van het kwartaaltijdschrift Dichter het gedicht ‘Verzet’. Suzanne Wouda schreef ‘Sabel’, een uitgave van Hoogland & van Klaveren (2017). Fragmenten en gedichten uit de nieuwe uitgave van ‘Nog een stuk!’ komen ook ter sprake met speciale aandacht voor de ‘Spoken Word’ filmpjes. Deze zijn te vinden op leesstuk.nl. Omdat Caroline sowieso graag werkt met beelden in de klas (niet alleen voor VMBO leerlingen overigens) en ook de  tijdslijn naar onze recente geschiedenis doortrekt gebruikt zij veel film/videomateriaal in haar lessen. Een relevant voorbeeld hier is de verfilming van ‘Toen mijn vader een struik werd’ van Joke van Leeuwen. Daarnaast komt ook nog de zeer actuele docu ‘Mijn zoon is Jihadist’ ter sprake.

#5 Vrij Lezen op het MBO

Lammie Prins van het Deltion College vertelt over haar eigen lespraktijk. Waarom kiest zij, met slechts anderhalf uur Nederlands per week, er tóch voor om een substantieel deel van die beperkte tijd in te ruimen voor Vrij Lezen? Hoe laat zij MBO-studenten alle vier de basisvaardigheden oefenen met teksten van hun eigen keuze en gebruikt ze bv. creatief schrijven? En hoe start jíj met Vrij Lezen in je eigen klas en hoe overtuig je je collega’s om óók Vrij Lezen in te voeren in hun lessen? Ook deze keer geven Lammie en John leestips voor het VO/MBO.

Ter info bij # 5

Zie aflevering 1 van ´VO Leest!´ voor meer informatie over Vrij Lezen.  Inmiddels verscheen bij Stichting Lezen de brochure `Meer lezen, beter in Taal – MBO` met alle onderbouwing die je wellicht nodig hebt om het gesprek met je collega´s en je directie aan te gaan. Bij de boekentips is er speciale aandacht voor de heruitgave van “Ondergedoken als Anne Frank“. Deze bundeling van verhalen van Joodse kinderen en jongeren in de Tweede Wereldoorlog, die zich net als Anne Frank in andere achterhuizen verborgen is, speciaal voor gebruik in het MBO, opnieuw uitgegeven door Uitgeverij van Oorschot.

#4 Leesmotivatie in het VMBO

In de dagelijkse lespraktijk van veel docenten is leesmotivatie een belangrijk punt. Hoe helpt Caroline Wisse haar leerlingen bij de overgang van extrinsieke naar intrinsieke leesmotivatie? Leesmotivatie  is niet voor niets een van de kernelementen in de adviezen van het ontwikkelteam Nederlands binnen Curriculum.nu. Omdat Caroline een van de (concept)auteurs is voor de methode PLOT26 ligt het voor de hand om haar te vragen voor welke aanpak er in PLOT26 is gekozen om leerlingen te motiveren om te lezen. Welke teksten gebruikt zij om haar leerlingen bij de les te houden? We spreken met haar over rijke teksten en over het belang en het gebruik van gedichten én over het belang van filmeducatie.

Ter info bij #4

In aflevering #4 verwijzen we kort naar de voorstellen die zijn geformuleerd door het ontwikkelingsteam Nederlands binnen Curriculum.nu. Daar is veel meer over te zeggen en het onderwerp zal ongetwijfeld vaker terugkomen in onze podcasts. In het gesprek met Caroline hecht zij eraan om te benadrukken dat zij haar persoonlijke mening  formuleert. Haar hoofddoel is allereerst haar leerlingen hun talige, literaire en culturele competenties te helpen ontwikkelen, en daarnaast hun empathisch vermogen,  genuanceerder denken, communiceren en handelen te vergroten. Meer informatie over haar visie en doelstellingen vind je op haar eigen website.

Tijdens het gesprek is er ruime aandacht voor de methode PLOT26 waarin leesbeleving, middels veel korte verhalen, centraal staat. Voor meer korte verhalen kun je ook terecht in de bundel ‘Een STUK! meer’: in februari 2020 wordt deze bundel gepresenteerd, met leesfragmenten, lessuggesties en verwijzingen naar andere boeken binnen hetzelfde thema. Een STUK! meer kan nú door scholen worden besteld! De korte docu ‘ Luister’ is te vinden op Schooltv.nl in de rubriek films in de klas. Bij een van de boekentips, ‘Blijf van me af’ van Mohamed Salih, wordt verwezen naar een onderzoek dat de RUG binnenkort gaat doen naar lezen rond het thema ‘Lief, liever, liefst’. Scholen die eventueel willen deelnemen aan dit onderzoek kunnen informatie krijgen bij Caroline via www.taalenttraining.nl .

#3 Een rijk literair klimaat

Hoe creëer je een rijk literair klimaat in de klas? Matijs Lips, ‘Beste leraar Nederlands van 2018’, vertelt hoe hij met een mix van vrij lezen én verplichte boeken zijn leerlingen leesplezier laat ontdekken.  Hoe verweeft hij literatuur in zijn lessen? Wat kan het lezen van een boek voor de leerling betekenen, maar ook wat kan de verwerking daarvan opleveren voor het boek zelf? Binnen zijn didactiek en het curriculum geeft hij zijn leerlingen een podium. ‘Ik wil leerlingen graag een platform geven om de volwassenheid die in ieder individu zit op zich te nemen’.

Ter info bij #3

In het gesprek verwijst Matijs naar het werk van onderwijspedagoog Gert Biesta, ‘De terugkeer van het lesgeven’, en de inspirerende  podcast van Lex Bohlmeijer van de Correspondent met Biesta. Kijk behalve naar dit achtergrondmateriaal ook even naar het gesprek dat Margriet van der Linden in “Dit is M” had met Matijs en zijn leerlingen en het natuurlijke gemak waarmee hij ook Margriet ‘verleid’ haar belangrijkste boek met de kijker te delen.

#2 De Boekenweek voor Jongeren

Afgelopen september organiseerde de CPNB de Boekenweek voor Jongeren, een leesbevorderend project bedoeld om jongeren tussen 15 en 18 te stimuleren (meer) boeken te lezen. Hoewel de algemene doelstelling vanaf het begin  duidelijk was zocht men naar de goede vorm, het juiste tijdstip en een eenduidige benaming. In de tweede aflevering van ‘VO Leest!’ luisteren we naar Marjan Sikkema, vakgroepleider Nederlands aan het Leidsche Rijn College in Utrecht. Wat vindt zij van de Boekenweek voor Jongeren en de bijbehorende jurering en bekroning van het Beste Boek voor Jongeren?

Ter info bij #2

Het onderzoek van Helma van Lierop is natuurlijk online te vinden, evenals het artikel dat Marjan schreef voor Levende Talen. In deze podcast komt ook een YouTube filmpje ter sprake dat Rosa Gregoire maakte met meningen van enkele scholieren over de genomineerde boeken voor het Beste Boek voor Jongeren. Voor een breder beeld delen we hier ook ‘Een ontploffend draadje‘, een blog van John Schrijnemakers, en de toespraak van uitgever Myrthe Spiteri tijdens de Utreregse Boekenborrel  met de titel ‘Jongeren lezen niet, en het is onze schuld!‘ als achtergrondmateriaal, beide uit 2018. Happy reading!

#1 Betekenisvol taalonderwijs op het MBO

In oktober spraken we met Lammie Prins van het MBO Deltion College in Zwolle over “Betekenisvol taalonderwijs”. Hoe ontwikkelde het Vrij lezen zich de afgelopen jaren op deze grote MBO school? Hoe werk je zónder een methodeboek tóch gestructureerd? En… hoe zorg je ervoor dat je collega’s van de zaakvakken én je studenten herkennen dat het werken met contextrijke teksten beter aansluit bij je doelstelling. Dus, met leesplezier óók je examen halen!

Ter info bij #1:

Lammie verwijst in de podcast naar het onderzoek Vrij lezen in het MBO dat Erna van Koeven van  de Hogeschool Windesheim uitvoerde naar het leesgedrag van haar studenten. Verder is het interessant om het filmpje over de praktijk van vrij lezen op het Deltion College te bekijken dat verscheen op leraar24. En afdelingsleider Frank Schaafsma van het Deltion schreef  het volgende artikel over zijn visie op lezen: Lezen in het MBO, het werkt.