Als je iemand aarzelend hoort zeggen dat “het ingewikkeld is” gaat het vaak over de liefde en over relaties. Over relaties is veel te zeggen. Er zijn twee mensen voor nodig en dan is gedoe met de interactie een snelle conclusie. Maar de oorzaak kan ook dieper liggen, in mensen zelf. En daar gaat deze blog over. Ik las drie boeken met duidelijk herkenbare biografische elementen. Drie auteurs die ons deelgenoot maken van hun zoektocht naar om te beginnen hun eigen identiteit, maar zeker ook de erkenning van die identiteit.
Mevrouw – Valérie Lempereur
Met ‘Mevrouw’ publiceerde Lempereur eigenlijk twéé verhalen in één. Om te beginnen een zeer persoonlijk verhaal over haar eigen transitie van man naar vrouw. Eigenlijk is dat eerste een autobiografisch verhaal, een pijnlijk verhaal waarin veel jonge transgenders zich zullen herkennen. Het is een verhaal over zelfontdekking en over zelfacceptatie. Maar ook over de strijd om die acceptatie bij anderen te bewerkstellingen. Daniël weet al heel vroeg dat ze een meisje is: Daan. Ze verzet zich tegen de vooroordelen in haar Zeeuwse thuissituatie, loopt vast op school en ziet al snel de nodige jeugdinstellingen en begeleiders die in die tijd geen idee hebben hoe ze jongeren als Daan kunnen helpen. Ze vertrekt naar Amsterdam en leert daar gelukkig Sam kennen, de man die haar -uiteindelijk- door dik en dun steunt. Samen gaan ze het transitietraject in, zoals dat in de vroege jaren ’90 door de VU in Amsterdam al werd aangeboden. Overigens is ‘transitie’ een woord dat Lampereur verafschuwt. Zij heeft het consequent over ‘reparatie’, want ze was natuurlijk altijd al een meisje! Dit persoonlijke verhaal komt zeer oprecht over. Het sluit aan bij veel verhalen die ik de afgelopen 20 jaar hoorde en las rondom dit onderwerp.
Maar deze roman van Lempereur heeft ook een historisch perspectief. Zo lezen we ook het verhaal van de transitie van Dolly, een hartsvriendin van Daan. Dolly reisde af naar Marokko om daar een schimmige operatie te ondergaan. Die verliep niet helemaal goed waardoor ze te maken kreeg met vervelende complicaties. We lezen hoe Dolly daarna in de prostitutie verzeild raakte, hoe relaties veelal niet bestand bleken tegen de vooroordelen van de buitenwereld en hoeveel moeite het kost om een normaal leven op te bouwen met hormonenpillen en antidepressiva.
Toch weet Daan na haar reparatie met vallen en opstaan een eigen leven als onderzoeksjournalist op te bouwen. Ze krijgt na 33 jaar een nieuwe naam van haar ouders, Valérie, dat staat voor ‘dapper en moedig’. En dát is ze! Wat wij als lezer denken over de manier waarop zij haar eigen idealen probeert te verwezenlijken is van minder belang. Valérie Lempereur schrijft boeiend en overtuigend. Ze heeft de (lange) tijdlijnen mooi verweven tot een verhaal dat nooit verveelt en dat verrassend actueel is. Bovendien zijn er een boel (biografische) gegevens na te pluizen. We lezen over Theo Hiddema, Max Moszkowicz, Peter R. de Vries en Charles Groenhuizen. Over tijdschriften en kranten, maar vooral over de weg naar je eigen zelf.
De meisje – Jaouad Alloul
Ook de roman die de Vlaams Marokkaanse auteur Jaouad Alloul dit voorjaar publiceerde is een autobiografisch verhaal. Alloul, theatermaker, zanger en queer-activist maakte in 2020 al een theaterstuk over zijn coming-out. Op dat stuk is de roman ‘De meisje’ gebaseerd. Net als ‘Mevrouw’ is het een urgent boek over eenzaamheid en zelfacceptatie. Maar ook een boek over de hunkering naar erkenning door zijn familie en meer specifiek het terugverlangen naar een veilige plek bij zijn moeder en uiteindelijk ook zijn vader.
Idriss is de benjamin van het gezin. Hij heeft maar liefst vijf zussen (en één broer). Hij zou van jongs af aan al het liefst jurken dragen en weet al heel vroeg dat hij jongens leuker vindt dan meisjes. Hij snapt dat zo’n liefde in zijn familie, religie en cultuur niet mogelijk is en smeekt in zijn gebeden, “Allah, het spijt me”, regelmatig om genezing. De taal van de jonge Idriss is eenvoudig en zijn woorden zullen iedereen écht raken. De genegenheid voor zijn zussen en de eerbied voor zijn ouders zijn oprecht. Dat illustreert Alloul heel mooi wanneer hij beschrijft hoe hij van zijn moeder leert koken en bakken. Tijd en plaats zijn goed te volgen. Alloul geeft duidelijk aan wáár en wanneer gebeurtenissen plaatsvinden. Bovendien benadrukt hij ook met typografische middelen wat voor hem belangrijke vormende elementen waren in zijn ontwikkeling. Soms door korte dialogen in het Arabisch recht lijnend en al dan niet onvertaald af te drukken, soms door één zin een complete pagina te gunnen.
Het belangrijkste breukmoment in de jeugd van Idriss is het overlijden van zijn moeder wanneer hij 15 jaar oud is. Midden in zijn pubertijd raakt hij zijn veilige haven kwijt. Daar waar hij in gedachten verlangend, haast smekend, zijn hand uitsteekt naar zijn moeder raakt hij je het meest. Niet alleen Idriss, maar ook zijn vader trekt zich meer en meer terug in zijn verdriet en wordt onbereikbaar voor hem. Na een paar moeilijke jaren thuis vlucht hij dan ook het huis uit. Hij komt al snel in de gay-scene van Antwerpen terecht en verliest zich in seksuele uitspattingen en cocaïnegebruik. Toch blijft hij vasthouden aan zijn zoektocht naar een normaal leven, met een liefdevolle partner en acceptatie door zijn familie. Het is een moeilijke weg die hij gaat, vol drempels en valkuilen. Maar uiteindelijk weet hij de golven van twijfel en angst die over hem heen spoelen te weerstaan en komt hij in rustiger vaarwater, vindt zijn identiteit en dicht de kloof met zijn vader.
Dunk – Micha Meinderts
Hoe verrassend, schrijnend, eerlijk of overtuigend bovenstaande boeken ook zijn, het meest ben ik onder de indruk van het verhaal van Micha Meinderts. Misschien ligt het aan mij, maar het is een verhaal dat ik nog niet eerder las, een verhaal waar pas sinds kort echt aandacht voor is. ‘Dunk’ is namelijk het verhaal over een aseksuele liefde. En In hoeverre dit ook een autobiografisch verhaal net als bv. ‘Aldus Sybren’ is zullen we wellicht na wat interviews weten, maar net als zijn debuut is ‘Dunk’ zeker diep doorleefd. In twee verhaallijnen maken we kennis met Julian en Leonie. Beiden hebben ze hun leven op orde, lijkt het. We zien vanaf de eerste hoofdstukken de beren op het pad van onze protegés al verschijnen.
Het vertrouwde studieclubje van Leonie is na het afstuderen al snel uiteengevallen. Van veelvuldig solliciteren en afgewezen worden wordt ze ook niet vrolijk. Graag laat ze haar ouderlijk huis in Gouda achter zich om te verhuizen naar Arnhem voor een baan als softwareontwikkelaar. Maar haar mannelijke collega’s hebben weinig oog voor haar kwaliteiten en denken al snel dat ze haar als secretaresse kunnen gebruiken. Niet echt een warm welkom in een stad waar ze niemand kent. Maar vooral niet goed voor het zelfvertrouwen van Leonie. Haar enige gesprekpartners zijn aanvankelijk haar twee parkieten, met ‘Blauwe’ en ‘Gele’ als toepasselijke namen.
Julian lijkt bij aanvang wat meer relaxt. Hij woont weliswaar nog thuis bij zijn moeder, maar heeft naast een baan in de security ook een vaste relatie met influencer Naomie. Hun relatie lijdt echter in toenemende mate onder enerzijds het najagen van likes en volgers door Naomi, anderzijds door de focus van Julian op zijn basketbalsport, energie- en tijdrovend. Van meet af aan lijken ze elkaar niet echt te begrijpen en dan krijgen ze ook nog een stom auto-ongeluk waardoor Naomi een hersenschudding oploopt. Erg onhandig voor de dagelijkse selfies. Dat Leonie getuige is van het ongeluk en ten onrechte denkt dat ze medeschuldig is aan het ongeluk zorgt ervoor dat de twee elkaar uiteindelijk ontmoeten.
In de eerste hoofdstukken lezen we dus over twee heel gewone mensen, met heel gewone levens, elk met hun eigenaardigheden zoals ook wij die hebben. Het gegeven dat Leonie wellicht wat krampachtig op zoek gaat naar Julian, de bestuurder van die oude groene Peugeot, laten we gemakshalve buiten beschouwing. Het gaat in dit verhaal namelijk niet om het plot. Het gaat om de mensen die Meinderts schetst. Die zijn authentiek, zonder clichés en ze passen naadloos bij elkaar. Beide personages hunkeren naar een liefdevolle relatie waarin een warme knuffel belangrijker is dan stomende seks. Waarin een bezoek aan de kinderboerderij fijner is dan een nachtelijk dansfeest. Illustratief voor dit gegeven is de content warning voor enkele ‘ondubbelzinnige seksscènes’ die Meinderts voor aanvang aan de lezer geeft. Ik was er al aan voorbij voor ik het in de gaten had…
Herkenbaar
Valérie, Idriss, en Julian en Leonie zijn mensen van vlees en bloed. Ze hebben een eigen persoonlijkheid en een eigen seksuele identiteit. Ik herkende ze in de verhalen. Leerlingen in de bovenbouw van het VO die deze boeken kiezen zullen ze ook herkennen. Laten we hopen dat we hen in real life ook gaan herkennen en de erkenning en acceptatie gunnen die we allemáál nodig hebben.
‘Mevrouw’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link
‘De meisje’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link
‘Dunk’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link
Met dank aan Uitgeverij Lebowski, Uitgeverij Lannoo en Uitgeverij Blossom Books voor de leesexemplaren.