De zeespiegel stijgt. Afgelopen maand werd vastgesteld dat die stijging sinds de jaren negentig 2,7 mm per jaar bedraagt. Een millimeter méér dan in de jaren zeventig. Dat is dus 27 cm in een eeuw tijd. In ons land van watermanagers roept zo’n wetenschappelijk feit natuurlijk allerlei reacties op, soms genuanceerd, soms activistisch, soms ontkennend. In Zee nu van Eva Meijer stijgt de zeespiegel plotseling veel meer.
‘Het duurde even voor de mensen begrepen wat er aan de hand was’.
De zee doet vreemd. Strandwandelaars, mannetjes met metaaldetectoren, ze voelen wel dat er iets vreemds aan de hand is maar kunnen er de vinger niet op leggen. Totdat het een of twee dagen later duidelijk wordt. Onafhankelijk van de getijden stroomt het water van de Noordzee 1 km per dag het land in. Fietspaden en een enkele autoweg komen onder water te staan. Dan begint een aantal burgers hashtags aan te maken zoals #hoogwater, #monstervloed en #linkeselobby en plaatsen ze foto’s op social media… burgemeesters bellen hun vrienden, partijgenoten, ministers. De regering laat onderzoek doen “en voor de rest wachten we af”. Voor u en voor mij, voor heel Nederland is het een bekend scenario: er wordt wat heen en weer gebeld tussen ambtenaren en politici, er wordt een onderzoek ingesteld en de minister-president overlegt hoe ze dit probleem semantisch kunnen verpakken. Het kost geen moeite om onze huidige joviale MP in het boek van Meijer te herkennen. Maar wat ogenschijnlijk begint als maatschappijkritische satire vloeit aanvankelijk langzaam maar onherroepelijk over in een dreigende dystopie.
Personages
Al vroeg in het boek maken we kennis met de hoofdpersonages. Onze welbekende minister-president (met fiets en appel), de geologisch oceanograaf Paula van der Steen, een jonge vrouw, Arie Mak van de Actiegroep Zee Nu en een wat onzekere tiener, Wilg van 14, die liever schrijft dan spreekt. Er zijn nog wel anderen, maar dat zijn bijfiguren die het verhaal van de hoofdpersonages reliëf, en vooral lichtheid geven. Fred Vogel, de radioverslaggever van RTL Nieuws. Grote Willem die zich opwerpt als leider van HET verzet. Ook maken we kennis met Murat die steeds geruststellende lieve berichtjes naar zijn familie in Turkije stuurt.
De Natuur
En dan is er natuurlijk: De Zee! Je zou kunnen zeggen dat De Zee het enige echte hoofdpersonage is. De Zee is alom aanwezig, dáár gaat de dreiging van uit. De Zee lijkt autonoom te handelen. Maar De Zee is méér dan dat. Meijer kiest hier niet voor niets het natuurelement waartoe wij Nederlanders ons altijd al hebben moeten verhouden. In goede en in slechte tijden. De Zee is echter maar één van de natuurkrachten, het water is maar één element naast vuur, wind en aarde. Van de eerste tot en met de laatste regel maakt Meijer duidelijk dat De Natuur de allesbepalende factor is voor het leven op deze planeet.
Vorm
Naast het verschil in gewicht tussen de personages gebruikt Meijer nog een paar andere verhaalanalytische middelen om het boek als roman leesbaar te maken. Het is bijna humoristisch om te lezen dat de Noordzee eigenlijk alleen Nederland overstroomt. België en Duitsland lijken vrijwel onaangetast door de watersnood. Het schakelen tussen de laatste stukjes Nederland en de situatie in Duitse sporthallen maken het verhaal realistisch, haast eigentijds. Zeker van hier-en-nu zijn ook de reclamespotjes van de Action met allerlei lifesaving superaanbiedingen, hilarisch!
Nu bij de Action: Laatste kans Bodybag Starter Pack (xs-xxl). Alleen via de website. Bezorging in alle grensgebieden tot 2 km van de zee. € 249, 95 ex. verzendkosten.
Ook heel herkenbaar is het verzet van de veelal anarchistische ‘blijvers’ op de daken van laatste overgebleven hoge gebouwen. Stereotyperend is ook hun gebruik van waterscooters/jetskis en de typografie in de social media berichtjes van de wappies. En niet te vergeten de zee-cursiefjes. Door het hele boek sprenkelt Meijer korte alinea’s waarin zij de zee beschrijft in allerlei hoedanigheden. De zee als verlangen, de zee als verdriet, de zee als geliefde, de zee als dromenvanger. Het zijn kleine gedachtenexperimentjes die je even lostrekken uit de handeling en een ander perspectief laten zien.
Taal
Het meeste indruk maken echter de lange lijsten met gevoelens, activiteiten, verdronken spullen van 10 of 20 regels, soms wel méér dan een hele pagina. Meijer gebruikt hier de taal om de dreiging van de natuurkracht over te brengen op haar lezers. Sturend, stuwend, dwingend, haast hallucinerend drukt ze de lezer enerzijds met de neus op de feiten. Anderzijds trekt ze de lezer even van het verhaal af: ‘kijk nou eens waar jullie mee bezig zijn’ lijkt ze haast te willen zeggen. Toch het is niet de auteur, maar de ongrijpbare natuurkracht die dat zegt. In een interview in Brommer op zee zegt Meijer: “Dit is mijn boek voor Nederland”. Het klinkt wellicht pretentieus, maar dat is het geenszins. Meijer is een filosoof. Zij schreef al eerder over de invloed die mens en natuur op elkaar hebben. Haar activisme is ook in dit boek overduidelijk. Haar wetenschappelijke blik evenzeer. Ze creëerde er speciaal twee personages voor, Arie en Steen.
Denkoefening
Zoals al eerder aangehaald vloeit de satire van het begin langzaam over in dystopie, een donker verhaal dat ondanks alles nog steeds hoop biedt. Creëerde ze daarom Wilg? Het onzekere meisje dat ondanks alle bedreigingen van buitenaf, niet knakt maar meebuigt? Geeft Meijer ons met het personage en de eigenschappen van Wilg dan toch nog de hoop van de jeugd in een – zij het onzekere – toekomst? Is er voor ons toch nog plaats op deze wereld, après la déluge? Zee nu van Eva Meijer is haar ‘boek voor Nederland’, een denkoefening over onze existentie: hoe vind je een nieuw begin in het einde? Het zou mooi zijn wanneer niet alleen kenners van het werk van Meijer, gealarmeerde volwassenen, dit boek lazen, maar evenzeer activistische en politiek geëngageerde jongeren.
Eva Meijer – Zee nu snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze bestellink