Dat auteur Derk Visser werkzaam is in de jeugdzorg is niet verbazingwekkend. Hij ként zijn personages die hij tekent met een fijne pen. Haarscherp beschrijft Visser hoe zijn jonge protectionisten zich staande moeten zien te houden in een wereld die hen tot dan toe niet veel heeft geboden. Ze worden groot in vijandige omstandigheden die ze niet zelf gecreëerd hebben en waar ze maar weinig aan kunnen veranderen. Zijn ze kansloos in hun arbeidersmilieu? Zijn ze kansloos in onze ogen, het perspectief van de veelal verwende lezer? Visser geeft ze maar weinig openingen naar een beter leven, al was het maar een gelukkiger leven. En als we het dan niet over een materiële verbetering hebben dan toch wel over een emotionele groei. Juist die stap, van ellende en berusting naar actief handelen, daar is Derk Visser een meester in. En zo laat hij zijn personages dan ook psychologisch groeien naar meer evenwichtige jonge mensen. Om zijn boeken daarmee adolescentenromans te noemen of Young Adult (vreselijke term, liever gebruik ik ‘jongerenliteratuur’) vind ik veel te ver gaan. Naar mijn inschatting zijn ze vooral geschikt voor lezers tussen 11 en 15 jaar, al bestaat er eigenlijk nooit een bovengrens.
Het debuut van Derk Visser, Patchouli, las ik al in 2005 en is wat toon en plot betreft net wat anders dan zijn werk daarna. Toch is dit boek onmiskenbaar van zijn hand. In het hoofd van de vijftienjarige Luuk is het onrustig. Hij beleeft zijn eerste, prachtige liefde voor Patricia, het mooiste meisje van de school. Maar hij voelt zich daardoor tegelijk schuldig ten opzichte van zijn moeder die ongeneeslijk ziek is. Mag hij zich wel gelukkig voelen? Visser tekent met de gedachten van Luuk precies hoe fijn en spannend zo’n eerste liefde kan verlopen, in verzet tegen de platte praat van zijn klasgenoten, maar ook vervuld van de seksuele fantasieën die de tiener van die leeftijd eigen zijn. Dansen, zoenen, eerste voorzichtige aanrakingen, Derk weet het trefzeker en met veel gevoel te beschrijven zonder het snel af te doen, zoals minder begaafde auteurs zouden doen. En hoewel hij wellicht meer had kunnen inzoomen op het verdriet om de moeder van Luuk is de tweespalt in het hoofd van de tiener wel duidelijk. De cover doet overigens vooral een liefdesverhaal vermoeden en dat is het natuurlijk ook, liefde zowel voor Patricia als voor zijn moeder.
Na zijn debuut Patchouli, in mijn ogen -nogmaals- vooral een liefdesverhaal, volgen nog Patatje oorlog (2007) en Landjepik (2009). In deze twee boeken zijn de personages wel levensecht, maar gebruikt Visser nog niet het podium dat hij later met zo veel vaardigheid beschrijft, de kleurloze achterstandswijken en de vale flatgebouwen met hun troosteloze appartementen. Met de publicatie van Prikkeldraad (2011) plaatst Visser zijn personages steeds met beide voeten in de harde wereld van het arbeidsmilieu, letterlijk en figuurlijk. En daarnaast ontwikkelt zijn stijl zich tot wat hij het beste kan. Zoals Jurgen Peters in TZUM al stelde heeft Derk Visser met de publicatie van Prikkeldraad in 2011 echt een forse stap gezet in de richting van “een meer beheerste eigen stijl”. Chelsey is 15 jaar, haar ruziënde ouders hebben door het rookverbod hun café moeten sluiten en de kleine supermarkt waar ze boven wonen moet ook al dicht. Waar moeten ze nu hun diepvriesfricandellen en six-pack-biertjes vandaan halen? Maar de treurigheid wordt nóg groter. Met een zware val van de trap raakt vader in een coma, de ellende van het arbeidersmilieu in optima forma. Is er dan geen licht in het leven van Chelsey? Toch wel, ze zingt graag en droomt grote dromen. Op straat ontmoet ze de nietsnuttige Mickey die zich met grote woorden over haar ontfermt en een optreden regelt. Maar ‘Dusty Springfield’ door een veel te jonge stem in een morsige sportkantine… , dat kan natuurlijk niet goed gaan. Gelukkig is Visser romancier genoeg om Chelsey haar dromen niet kwijt te laten raken.
Een troosteloze omgeving? In Suikerspin uit 2015 gaat Visser nog een stapje verder. Nadat hun vader, een oorlogsveteraan met PTSS, is doorgedraaid komen Ezra van 12 en haar jongere zusje Zoë samen met hun moeder in een opvanghuis terecht. Ze bewoonden al een grijs mini-appartementje, maar hebben nu weinig meer dan één kamer en een bed om op te groeien. Ezra houdt zich staande met stoere winkeldiefstalletjes en een grote mond, ‘kleine zus’ Zoë daarentegen is een fantastische relativerende factor. Juist de combinatie van deze meisjes geeft Visser de mogelijkheid de interne frictie goed neer te zetten. Enerzijds zoeken ze de geborgenheid van een warm gezin, anderzijds moeten ze zich groot houden om te overleven inde jungle van de achterstandswijk.
Dit najaar verscheen Drama Queen. En ook nu zijn we weer terug in de arbeiderswijk. Zowaar laat Derk Visser zich verleiden om een boek te schrijven dat in drie delen, na vallen en opstaan, toch weer het succes van de liefde vertelt. Angel is vijftien jaar en woont samen met haar veel te jonge moeder in een kaal flatje. Vader is buiten beeld, maar mama doet er alles aan om het hoofd boven water te houden. Daartoe werkt ze als danseres in een nachtclub, zeer tot ongenoegen van Angel die het eigenlijk een belediging vindt dat mannen geld aan haar moeder geven ‘om haar te bekijken’. De vonken spatten er van af tijdens de ruzies tussen moeder en dochter, maar verhullen niet hoeveel ze van elkaar houden. We kijken mee met het perspectief van Angel, horen haar gedachten over naar wat er in de buurt gebeurt, haar boosheid over de vernielingen en het vuurwerk, maar beleven meteen ook de eerste echte liefde van Angel voor haar klasgenootje Kelsey, een meisje uit een heel ander milieu met ogenschijnlijk heel andere vooruitzichten. De drie delen van het boek –en van de liefde- beslaan korte perioden in het leven van Angel, nl. wanneer ze 12, 13 en 15 jaar oud is. De meisjes blijken voorbestemd om samen te komen en het boek eindigt dan ook met een kus. En dat gaf mij een heel tevreden gevoel, dit verhaal hóórt zo te eindigen. Nog steeds in dat kale flatje, nog steeds in die wijk, maar wel wijzer dan voorheen.
Derk Visser tekent met een fijne pen, haarscherp en met veel warmte voor zijn personages. Geef die man een griffel!
Boek van Derk Visser bestellen via Libris.nl
Drama Queen – bestellen
