Had ik me daar net een drietal boeken besproken met religie als rode draad, komt het nieuwe boek van Anna van Praag binnen. Nóg een boek over religie? Deze keer vanuit een Joodse achtergrond. Dat zou een mooie aanvulling zijn op mijn trio ‘Geloof en ongeloof’. Van Praags Joodse afkomst stelt haar in staat om veel mooie details door het verhaal te strooien. We maken kennis met Joodse gebruiken en met verhalen en herinneringen van de oma van Jona. Maar ook met de zwijgcultuur die veel naoorlogse gezinnen in allerlei culturen kenmerkt. Daarnaast zit je vanaf pagina één op het randje van je stoel, want in één alinea beschrijft van Praag het ongeluk waarbij de moeder van Jona om het leven komt en de frustratie en woede van zijn vader die zich op hem richt met de woorden ‘Jouw schuld’. Jona is dan vijf jaar. Dat is zijn eerste herinnering.
Jouw schuld?
Het boek draait om dit allesbepalende moment in de vroege jeugd van de zestienjarige Jona, een stille introverte Havo 5 leerling. Ter afsluiting van zijn middelbare school moet hij een profielwerkstuk maken. Hij wordt daartoe gekoppeld aan Lucas, een getalenteerd tekenaar en aan de eigenzinnige, hoog sensitieve Elin. Jona, Lucas en Elin worden, niet geheel vrijwillig, bij elkaar geplaatst door hun docent om een werkstuk te maken over dementie, een onderwerp dat niet iedereen zomaar past. Het zal een minidocumentaire worden over al dan niet vervagende herinneringen en de subjectiviteit ervan. Met Jona’s lieve oma in de hoofdrol. Maar dat gaat de vader van Jona vast geen goed idee vinden…
Wie is Simon?
Tijdens de interviews proberen de jongeren te ontrafelen wie de ‘Simon’ is die oma vroeger gekend schijnt te hebben. Jona heeft geen idee. En zijn vader vindt het hele project belachelijk. In eerste instantie door de belasting die het voor oma zal opleveren: ‘Herinneringen zijn een last’. Maar gaandeweg wordt duidelijk dat vader wellicht andere redenen heeft om zich tegen het project te verzetten. Toch graven ze verder en komen in contact met een oude vriendin van oma. Maar ook daar vangen ze bot. Met de informatie van een wetenschappelijk medewerker aan de universiteit komen ze ook niet veel verder. Maar Elin is vasthoudend en bekijkt samen met oma oude fotoalbums. Dan vindt Jona een aantal oude agenda’s van zijn overleden moeder. Die combinatie van de foto’s en de informatie in de agenda’s brengt alles in een stroomversnelling.
Personages
De jongeren worden levensecht beschreven. Het zijn échte leerlingen die -zoals zo vaak- een beetje aan elkaar moeten wennen. Elk individu heeft een eigen bijdrage die onmisbaar zal blijken. Meestal lezen we vanuit het perspectief van Jona. Maar door af en toe een inkijkje te krijgen bij Lucas en Elin en zelfs de vader van Jona, groeien deze personages. Jona twijfelt lang of ze wel zo moeten dóórvragen bij zijn oma. Zijn loyaliteit met zijn vader speelt hem parten, maar de afwijzende, botte houding van zijn vader werkt contraproductief. Waarom wil hij het project dwarsbomen? Waarom wordt hij steeds kwader op hun docent? Waarom gedraagt hij zich zo ijselijk koud ten opzichte van zijn eigen zoon? Het is geen mooie rol die de vader speelt. Hij lijkt gevangen te zijn in zijn bezorgdheid, in een zwijgcultuur en in zijn eigen geschiedenis. Ondertussen ontdekt Jona steeds meer over zijn moeder, over de onbekende Simon, én over zijn eigen afkomst. Zullen ze alle puzzelstukken in elkaar kunnen passen?
Coming-of-age
Met een volwassen blik naar dit boek kijkend kunnen we misschien pruttelen over een paar momenten in het verhaal die het boek een beetje onrealistisch lijken te maken. De manier waarop de leerlingen bij elkaar worden geplaatst, hoe over bepaalde privacy gevoelige zaken heen wordt gestapt, hoe de vader en de docent tegenover elkaar staan, bijvoorbeeld. Maar toch is dit een fijn boek voor veel jongeren die zelf óók op zoek zijn naar hun eigen identiteit. En die zich moeten verhouden tot andere jongeren in heel andere gezinnen. Jona, indachtig het Bijbelse verhaal, maar ook Lucas en Elin vinden uiteindelijk hun eigen weg. Met familie, vriendschap en identiteit als thema’s, de Joodse cultuur als podium en een herkenbare hedendaagse setting weet Anna van Praag de verschillende verhaallijnen aan het eind mooi te verbinden. Een echte coming-of-age voor jongeren vanaf 14/15 jaar. Al met al is ‘Jona’ een mooi en sfeervol boek, een kroon op twintig jaar schrijverschap!
‘Jona’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link