In verschillende interviews die we al konden lezen vlak voor en meteen na de publicatie van Weerlicht deelde debutante Jante Wortel haar worsteling met het zoeken naar de juiste versie van haar verhaal. Het zal vast voor meer debutanten gelden maar in het geval van Wortel kregen we voor lezing al een inkijkje in haar frustratie en teleurstelling, maar evenzeer in haar doorzettingsvermogen en moed. De jonge auteur gebruikt haar eigen verhaal. Ze maakt ons deelgenoot van haar zoektocht naar de juiste woorden, naar de nuance die recht doet aan haar eigen ontwikkeling. Maar Weerlicht is geen autobiografie. Misschien lezen we haar gefictionaliseerde jeugd? Maar wat ik las was ‘fictie’ zó realistisch en aanraakbaar dat je Lea in je armen wil sluiten en wil koesteren met woorden als “Meisje, wat doe je toch allemaal?!”
Geen doorsnee gezin
Weerlicht is het verhaal van een gezin dat een vakantiereis naar Noorwegen onderneemt. Het is ook werkelijk een onderneming. Moeder Ronja heeft een progressieve longziekte die haar dwingt vrijwel altijd een zuurstoffles mee te sjouwen. Vijftienjarige Lea lijdt onder anorexia en de daarbij horende dwangneurose. Haar oudere broer Fos wilde eigenlijk op zomervakantie met vrienden maar is tegen zijn zin toch meegesleept in het Noorse avontuur. En vader reddert de boel. Hij bedoelt het allemaal heel goed maar heeft niet de doorzettingskracht om het verloop van de reis werkelijk te sturen. En al helemaal niet wanneer tijdens hevige stortregens hun caravan een ravijn in schuift.
Roofbouw
Ze gaan naar Noorwegen om daar nog één keer Ronja’s broer Erik op te zoeken. Maar de werkelijke reden is dat ze proberen om het zelfdestructieve gedrag van Lea te doorbreken. Alles in gezin draait om Lea. De manier waarop haar weegschaal gebruikt moet worden, de hoeveelheden voedsel die ze moet eten. Zelfs de merken van dat voedsel zijn voor Lea van levensbelang. En hoewel met tegenzin eet Lea heus wel. Maar de titel van het boek reflecteert ook het egocentrische gedrag van het meisje: ‘weer licht’! Ja, ze eet wat is voorgeschreven. Maar nee, ze mat zichzelf heimelijk fysiek af om alle calorieën (en meer) meteen weer kwijt te raken: vandaag duizend squads op een donker campingtoiletje, morgen… méér! Ergens voelen de andere gezinsleden wel dat het nog steeds niet goed gaat met Lea, maar ze kunnen er de vinger niet achter krijgen. Door die roofbouw dreigt ze steeds verder af te vallen.
Coming-of-age
De taal is helder en direct, vrijwel zonder beeldspraak. We lezen vanuit het perspectief van Lea en weten dus hoe slecht het met haar gaat. Dat schept enerzijds distantie tot het panisch vastklampen aan routines, het liegen, de angst om in de spiegel te kijken. Anderzijds voelen we de emotie van Lea heel intens. We zien hoe -met alles wat er in het boek gebeurt- Lea zich steeds verder vastdraait in haar eigen negatieve zelfbeeld. Door diverse elementen in het plot groeit bij Lea het besef dat er ook andere familieleden zijn die lijden onder de dynamiek binnen het gezin. Dat maakt het boek dan ook tot een geslaagde coming-of-age roman. Of je als lezer het uitstapje naar de duivelsuitdrijving in ‘The Exorcist’ of het vinden van papa’s dagboekje met al zijn persoonlijke zorgen al dan niet kunt waarderen is van minder belang.
Weerlicht
Donder en bliksem, onweer en stortregens bepalen voor een groot deel de sfeer in het boek. Maar het weerlicht heeft een speciale plek gekregen. Lea leert al eerder van haar vader wat weerlicht eigenlijk is. Wij krijgen van de auteur meteen een donkere laag extra aangereikt:
In de verte licht een wolk op. Het onweert al een tijdje, maar hoewel de flitsen elkaar snel afwisselen klinkt er geen gedonder. Mijn vader heeft een keer verteld dat dat komt doordat het onweer dan nog te ver weg is. Weerlicht, noemde hij dat, geloof ik. De dreiging van naderend onheil dat zichzelf in stilte aankondigt. Onheil dat er in feite zelfs al is. Alleen het geluid ontbreekt nog. (pag. 171)
De lezer balanceert tussen Lea’s persoonlijke angsten en het verlies aan controle bij alle gezinsleden. Langzaam maar zeker drijft het onheil het gezin binnen terwijl ze elkaar eigenlijk nog maar nauwelijks kunnen vasthouden. Jante Wortel heeft met Weerlicht een boek geschreven met een beklemmende thematiek die ook veel jongeren zal aanspreken.. De leeftijd en de psychologische ontwikkeling van het hoofdpersonage, en de identificatiemogelijkheid voor de wat jongere lezer zitten er zeker in. Maar dit boek is géén doorsnee jongerenroman, gebruik dus vooral niet het vermaledijde ‘Young Adult’ om ernaar te verwijzen. Weerlicht verdient een plek in leesdossiers van veel leerlingen in het VO. Ik hoop echt dat Jante Wortel nog een paar verhalen kan vinden.
Weerlicht snel bestellen? Dat kan via Libris.nl via deze link.