Lees Hine en laat Lotte Kok je meenemen naar een duister woud waar vertwijfeling en angst regeren. De langverwachte tweede roman van Lotte Kok over het jonge meisje Hine is volgens de aankondiging een moderne verwerking van het verhaal van Mariken van Nieumeghen. Voor de liefhebber van het oude verhaal is er veel terug te vinden in Hine, maar dat zijn dan vooral symbolische verwijzingen. Een onderzoek naar de paralellen tussen de twee verhalen in een leesdossier o.i.d. zou, met in het achterhoofd de artikelen over de ‘leescrisis’, vast de goedkeuring wegdragen van Yra van Dijk en Marie-José Klaver*. Maar hoe je het boek ook wil lezen, ik kijk liever naar de vraag welke leerlingen dit duistere boek kunnen waarderen. Van mijn kant dus toch weer een ‘hoera!’ voor vrij lezen.
Hine
Het verhaal van Hine is vlot verteld. Hine groeit alleen met haar moeder op, diep verstopt in een uitgestrekt woud ergens in Gelre. Moeder Johanna is een sterke vrouw die erg hecht aan haar onafhankelijkheid, zeker waar het mannen betreft. Ze heeft door de jaren in het bos geleerd welke kruiden een genezende werking hebben en wordt met enige regelmaat door dorpelingen met gezondheidsproblemen bezocht. Hine wordt erg afgeschermd van de wereld buiten het bos en heeft nauwelijks een idee van die buitenwereld. Maar wanneer het kind zes jaar is stuurt Johanna haar onverwacht naar het kasteel van haar tante. Daar wordt ze opgevangen maar meteen in een keurslijf gedwongen van een vroom, braaf, deugdzaam meisje. Ook in het kasteel wordt ze van de buitenwereld afgeschermd. Het enige wat ze leert is dat ze vooral uit de buurt van vele ‘ooms’ moet blijven. Wanneer ze op haar veertiende dreigt uitgehuwelijkt te worden voelt dat haast als verlossing. Tegelijk ontdekt ze echter een symptoom van een vreemde, besmettelijke ziekte. Ziek worden is een goddelijk teken: dit is blijkbaar de wil van God. Er wordt dus niet gezocht naar genezing, maar alle lijders aan deze ziekte (is het de pest of melaatsheid?) worden opgesloten tot ze dood zijn. Ook Hine zou dat lot wachten, maar ze besluit uit het kasteel te ontsnappen en komt terecht in een duister bos, waarvan men zegt dat het niemand meer los laat.
Vergeving
En inderdaad waart in het bos een (de?) duivel rond, Charon. Deze duivelse man palmt Hine in met mooie verhalen en ze leven een aantal weken -in zonde- samen. Het duurt gelukkig niet lang voordat het meisje zijn ware aard doorziet en opnieuw ontsnapt. Dan begint eigenlijk het echte verhaal pas. In het donkere bos, een soort van schaduwland, ontmoet Hine andere mensen die, net als zij vertwijfeld ronddolen, veelal met een vage doodswens. En telkens wanneer aan deze arme zielen in de duisternis en de schemer Charon verschijnt plegen ze zelfmoord. Of helpt Charon ze met de oversteek naar de dood? Ook Hine is vertwijfeld want waar vindt ze een veilge plek en hoe kan ze wellicht deze afschuwelijke cirkel doorbreken? Niet alleen voor de anderen, maar ook voor zichzelf, het meisje dat met de duivel heeft geleefd, zelfs met hem heeft geslapen! Hoe kan zij haar eigen twijfel doorbreken, haar lot veranderen? Hoe kan zij vergeving vinden?
Hoop en verlossing
Het is een fantastisch gegeven: de ontmoeting met de duivel, de vraag of hij echt wel bestaat en of er echt geen derde ontsnapping meer mogelijk is. Hine zou Mariken echter niet zijn als dat niet zou lukken, dus de lezer blijft hoopvol doorlezen. Zo ontmoet zij de oude, wijze egel Giacomo. De kleine blinde egel staat voor zachtheid en vrouwelijke intuïtie. En dat is waardoor Hine uiteindelijk ook gered zal worden. Ondertussen blijven er om haar heen mensen zelfmoord plegen, vaak daartoe aangezet door Charon. De twijfel over suïcide (‘Rust is een mooi einde’ p. 266) en de vraag naar de zin van het leven (‘Nee’, zei ik ‘Hoop is een mooi einde’ p.266) blijken voor de auteur een fascinerend gegeven** en voor Hine uiteindelijk een verlossing. Dat lijkt een spoiler, maar voor wie Mariken van Nieumeghen kent geen verrassing. Het gaat in dit boek dan ook niet zozeer om het plot, maar veel meer over fundamentele levensvragen. Zo wordt Hine een boek waarover veel na te denken valt en dat is m.i. waartoe literatuur moet aanzetten. En daarmee is het meteen ook een boek met veel materiaal voor jongeren die worstelen met vragen over leven en dood en natuurlijk over de liefde.
Jongeren
Er is in Nederland een behoorlijk grote schare lezers van de fantasy boeken van bv. Gena Showalter en Cassandra Clare. Beide auteurs blinken uit in het verwerken van (elementen van) sprookjes in hun donkere en dreigende boeken, vaak trilogieën. Ze zijn echt heel populair onder een brede groep van veelal jonge lezeressen. Hine zou voor hen een mooie stap kunnen zijn naar de Nederlandstalige literatuur en nieuwe Nederlandse auteurs. Maar niet alleen voor hen. Ook voor de liefhebbers van verhalen met een plot dat speelt in de middeleeuwen zal Hine een fijne leeservaring zijn. Ikzelf houd bv. sinds mijn jeugd al van Arthur-verhalen, van lange epische verhalen met zwaarden en dolken, over schuld en boete, over verraad en liefde. Dat vinden we hier allemaal. Dit verhaal over een veertienjarige meisje kan dus ook jongens boeien. Ook zonder voortdurend aan Mariken te denken ben ik echt aan mijn trekken gekomen in dit heerlijke boek van Lotte Kok.
Nb. Let bij het dichtslaan van het boek ook even op de suggestieve, indrukwekkende foto van Lotte gemaakt door fotograaf Keke Keukelaar en het omslagontwerp door Rosa de Weerd.
Hine snel bestellen? Dan kan via Libris.nl via deze link.
Voor achtergrondinformatie:
* Lees de drie artikelen over ‘de leescrisis’ van Yra van Dijk en Marie-José Klaver, in De Groene Amsterdammer van 19 oktober 2022, nr. 42
** Kijk naar het interview op 23 oktober 2022 in VPRO’s Brommer op zee en lees het interview in de Volkskrant van 29 februari 2020