Mijn werk bestaat voor een deel uit ‘lezen, veel lezen’. Natuurlijk ook tijdens de vakantie, maar eigenlijk het hele jaar rond. Daar zitten best wel eens wat dipjes in, maar het leesproces bestaat niet alleen uit bladzijden omslaan, maar ook uit nakauwen, denken over wat je net gelezen hebt, liefst in relatie tot ouder werk van dezelfde auteur of werk van heel andere auteurs.
Bijvoorbeeld: kan ik een relatie leggen tussen deze twee boeken: ‘Dat soort vrienden’ van Meg Rosoff en ‘De rest van ons leven’ van Els Beerten? Inhoudelijk eigenlijk niet, maar wat vinden we van ‘statuur’? Deze twee auteurs zijn toppers in mijn boekenkast. Natuurlijk zijn er ook nog Enrico Galiano en Ruta Sepetys, Benny Lindelauf en Edward van de Vendel. Niemand kan om deze grootheden heen. Toch zet ik in deze blog Rosoff en Beerten even in de schijnwerpers.
De zomers van Meg Rosoff
Bij verschijnen van ‘De Godden broers’ kondigde Rosoff aan dat er nog twee zomerboeken zouden volgen. Het zou tezamen een drietal worden waarin het zomergevoel een grote bepalende rol zou spelen. Een broeierig podium waarop jongeren zouden figureren op een beslissend moment in hun groei naar volwassenheid. En dat kregen we dan ook. In een eerdere blog schreef ik al dat ‘De Godden broers’ m.i. geen plot had, maar de lezer vooral een inkijkje gaf in de verlangens en twijfels van het hoofdpersonage. Met ‘Dit soort vrienden’ krijgen we wellicht net iets meer plot, maar lezen we toch vooral over de gedachten, de twijfels en de angsten en verlangens van een jongere in ontwikkeling. Deze keer lezen we over Beth, een wat verlegen achttienjarige, die een zomerstage op een krantenredactie heeft verdiend door een onthullend en confronterend essay te schrijven.
Voor het eerst in New York City, voor het eerst van huis weg, in de verzengende hitte van een bloedhete zomer, rolt de stad als een vloedgolf over haar heen. Door de taal van Rosoff ruik je het smeltend asfalt, struikel je om de haverklap over hopen vuilnis, hoor je schreeuwende straatventers en vind ook jij nauwelijks een streepje schaduw om even te schuilen. Rosoff laat je onverbiddelijk, samen met Beth, ook landen in die wereldstad. Beth heeft een bed gevonden in het mini-appartement van de zus van een vriendin. Voor meer dan een bed is er eigenlijk geen plek, maar ze vindt alsnog een paar vierkante decimeter voor een ventilator en een poster van Debby Harris. “Beth deed een stap achteruit. Debbie Harris zag er sterk uit. Ik ga mezelf met sterke vrouwen omringen, dacht ze. En net zo worden als zij.” Maar dat blijkt minder makkelijk dan gedacht.
Behalve Beth zijn er nog drie stagiaires op de redactie aangenomen. Kakker Oliver, streber Dan en coole chick Edie zullen de komende 10 weken een deel van Beth’s universum bevolken. Het klikt al snel tussen het onzekere plattelandsmeisje Beth en Edie. Zij is de dochter van rijke, totaal niet betrokken en bijna altijd afwezige ouders. Edie is het snelle stadsleven in Upper East Side gewend. Het klikt zó goed dat Edie, impulsief en hunkerend naar iemand die een spiegel voor haar kan zijn, voorstelt of Beth niet in haar luxe appartement intrekt.
Zoals de titel ‘Dat soort vrienden’ al aankondigt kunnen we alleen maar wachten op het ontsporen van de dynamiek. Tussen Edie en Beth, maar net zo goed met Oliver en Dan of haar huisgenoten.. Wat betekent vriendschap voor deze jongeren? Als onderdeel van het verhaal dwalen we ook nog een tijdje rond in de koortsdromen van Beth en hunkeren we mee met het al dan niet consumeren van haar eerste seks. Wat gebeurt er wanneer je langzaamaan inzicht krijgt in de werkelijkheid van alledag, soms mooi, soms confronterend? Eigenlijk zijn de gebeurtenissen sec minder belangrijk dan wat ze doen met Beth en haar gevoel van eigenwaarde. Naast wervelwind-Edie en de andere stagiaires op de redactie ziet ze zichzelf als saai. Maar dat is ze in werkelijkheid natuurlijk niet met haar gevoel voor nuance en haar zelfspot. Daarom houd ik zo van de boeken van Meg Rosoff. Altijd hard en eerlijk, maar ook vol mededogen voor haar personages.
Els Beerten: er is leven na de oorlog
In de laatste twee jongerenboeken van Els Beerten duiken we in de recente geschiedenis. Ook in haar nieuwste boek, ‘De rest van ons leven’, plaatst ze haar belangrijkste personage gedeeltelijk ín, maar vooral vlak ná de Tweede Wereldoorlog. Dat is de tijd waarin de gewone mensen die de oorlog hebben overleefd de draad weer moeten oppakken, de brokstukken van hun oude leven aan elkaar moeten lijmen.
Eigenlijk begint dit verhaal na de Eerste Wereldoorlog wanneer de Spaanse griep toeslaat en Pietro zijn vrouw verliest. Om een nieuwe toekomst op te bouwen reist hij met zijn jonge zoontje Fredo naar Engeland. Was hij thuis een vaardig kapper… in Liverpool schoolt Pietro zichzelf om tot ijsverkoper. En Fredo? Die wordt uiteindelijk, net als zijn vader vroeger, kapper. Het is misschien een klein leven, maar wel een waarin de hechte vader-zoon relatie een stevig fundament legt voor Fredo’s volwassen leven. Het wordt een leven waarin hij steeds meer op zijn vader gaat lijken.
Wanneer in de Tweede Wereldoorlog Mussolini de kant van Hitler kiest worden in Engeland alle Italiaanse immigranten verdacht. Pietro wordt opgepakt, maar komt om het leven tijdens de deportatie naar de VS. Fredo kan net op tijd onderduiken op het platteland. Daar leert hij Luigi kennen, die als krijgsgevangene landarbeid moet verrichten. Ook in deze relatie vinden we veel terug van wat Pietro in zijn zoon heeft gestopt: eerlijkheid, trouw, loyaliteit.
Na de oorlog reist Fredo dan ook met Luigi mee naar Italië. Hij vind er een thuis bij Luigi, zijn vrouw Gloria, hun zoontje Vito en de zus van Gloria, Carlotta. Het is een kleine hechte gemeenschap waarin elk huis een eigen kruis draagt. Ook hier knipt Fredo met verve de haren van alle dorpsgenoten. Dit is het punt in het boek waarop we kennismaken met Vito, de tweede verteller in het verhaal, de jonge zoon van Luigi en Gloria. Vanaf hier wisselen de perspectieven van Fredo en Vito elkaar af in een steeds snellere afwikkeling van de gebeurtenissen.
Vito is een kleine toeschouwer, een kind nog. Maar hij ziet en hoort veel. Oneerlijkheid, criminaliteit, maffiose praktijken en intens verdriet maken deel uit van het leven in het kleine dorp. En Vito is er getuige van. Beerten schrijft zijn verhaal in de taal van het kind. Eenvoudiger van toon en structuur, maar wel met naïeve gedachten en kinderlijke vragen. Daardoor is ze in staat om veel suggestie op te wekken die de lezer soms op het verkeerde been zet. Toch voel je steeds de hand van de auteur die je gerust stelt en zegt ‘kijk waar je nu bent en kijk vooral naar voren, dáár is de rest van je leven!’
Ik ga hier geen spoilers geven, maar wees ervan overtuigd dat Beerten net als in haar andere romans de personages de ruimte geeft zichzelf volledig te ontplooien. Hoewel het leven klein blijft zal iedereen in ‘De rest van ons leven’ zijn of haar eigen weg vinden. Wat er ook gebeurt, je moet uiteindelijk voor jezelf (en je naasten) zorgen. Het is een element dat in alle boeken van Beerten doorklinkt: hier worden geen loterijen gewonnen, er is geen Deus Ex Machina en er is ook niet zó maar een Apocalyps. Het leven in een klein Italiaans dorpje is misschien niet zo spectaculair als het leven op een New Yorkse krantenredactie. Dat lijkt een saai gegeven, maar je kunt er minstens zo gelukkig worden.
Dat soort vrienden van Meg Rosoff snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link.
De rest van ons leven van Els Beerten snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link.