Blog

Vandaag bespreek ik drie boeken voor jongeren die dit voorjaar verschenen. Er is natuurlijk méér, maar die komen in een van mijn volgende blogs aan de orde. In de boeken van vandaag is herkenbaarheid een belangrijk element. Alle drie de auteurs hebben moeite gedaan om hun personages levensecht neer te zetten. Een lage drempel voor identificatie is natuurlijk een belangrijk hulpmiddel wanneer je een bepaalde doelgroep wil bereiken. Hoe gaan de drie auteurs met dat gegeven om?

Thuis Draag Ik Bij Me – Cecile Korevaar

Op 2 september 2015 werd de wereld geschokt door de foto van een verdronken kleuter op een Turks strand. Dat was de aanleiding voor journalist Cecile Korevaar om te onderzoeken wie die migranten eigenlijk zijn hoe zij de ellende van de lange zware tocht dwars door Europa doorstaan, een tocht die soms jaren in beslag neemt. Op basis van langdurig veldwerk en vele gesprekken in binnen- en buitenland schreef Korevaar een roman die ons confronteert met een rauwe werkelijkheid waar we maar al te graag van wegkijken.

Met wie reizen we mee? Om te beginnen Wassim, een zachtaardige jongen uit een gegoede familie. In de Turkse stad Izmir ontmoet hij Romeo, die deserteerde nadat hij gedwongen dienst moest nemen in het leger van Assad. Op een overvolle wankele rubberboot waarmee ze de overtocht naar Lesbos maken zit ook Laila, ontsnapt aan een slavenbestaan.

De oversteek is een ramp. De rubberboot zinkt en veel mensen verdrinken. Wassim, Romeo en Laila behoren bij de overlevenden die in toch nog op Lesbos aankomen. Deze oversteek staat model voor de vele hachelijke situaties die het drietal daarna moet doormaken. Ze worden bestolen door mensensmokkelaars, in elkaar geslagen door grenswachten, maar gelukkig soms ook geholpen door heel gewone mensen die het hart op juiste plaats hebben.

De lezer wordt door het boek heen geloodst met schrijf-technische trucjes zoals perspectiefwisselingen, locatieaanduidingen, versnellingen in tijd en natuurlijk de nodige cliffhangers. Alles bij elkaar genomen zorgt dat ervoor dat je boek bijna niet kunt wegleggen. Je móet gewoon weten of de drie personages veerkrachtig genoeg zijn om de tegenslagen te overwinnen en of ze inderdaad het land bereiken waar ze naar op zoek zijn. Naast de hierboven genoemde technische trucjes gebruikt de auteur verschillende emoties bijzonder effectief. Ongeloof en woede, frustratie en angst, verlies en verlangen, we herkennen het allemaal in dit boek.

En, eenmaal in Nederland, lezen we over de confrontatie met de harde werkelijkheid van de IND met haar red-tape. Cecile Korevaar schreef een overtuigend en confronterend boek over levensechte jongeren. Wij, als lezer, willen dit echt niet meemaken, maar het verhaal speelt in het hier-en-nu, is waargebeurd en onontkoombaar.

Vliegen – Paulien Weikamp

Pagina 1: ons hoofdpersonage Umut is op het verkeerde moment op de verkeerde plek. Toch kan hij er eigenlijk weinig aan doen. Hij is nou eenmaal in een achterstandswijk geboren en een van zijn buurjongens is natúúrlijk een rotte appel. Aan het begin van de zomervakantie rijdt hij de onverzekerde auto van zijn vader in puin en vanaf dat moment stapelt het ongeluk zich alleen maar verder op.

Wat we ook heel snel weten is dat Umut een heel klein hartje heeft. Zijn tweelingbroer Ilyas heeft een zware handicap opgelopen na een dramatisch ongeval. Umut heeft een speciale band met zijn broer. Dat lezen we in de passages waarin de broers ’s avonds op bed liggen. Ze begrijpen elkaar zonder veel woorden te gebruiken en delen ook een speciale soort humor. Ook merken we meteen dat er een vaag gevoel van schuld zit in de gedachten van Umut. Maar waarover dan? Dat blijft voor ons lang verborgen.

Aandoenlijk is dat Umut een baantje via een uitzendbureau neemt in een poging wat geld te verdienen om zijn vader te helpen. Maar zijn slecht betaalde werk bij de plantsoenendienst is natuurlijk in de verste verte geen oplossing voor een auto die totalloss is gereden. Toch dient zich daar een lichtpuntje aan. In de buurt van het schoffel- en snoeiwerk maakt hij kennis met een mysterieus meisje, Linda. Linda spreekt niet, maar tekent. Het past natuurlijk in de opzet van de auteur dat juist Umut daar wél oog voor heeft. Dit zwijgende meisje en haar tekeningen maken hem nieuwsgierig.

Als lezer voel je aan dat de opeenstapeling van foute keuzes alleen de buitenkant is van het leven van Umut. Wij zijn vooral nieuwsgierig naar de binnenwereld van Umut. De passages met Linda vormen de keerzijde van de ellende thuis en kunnen elkaar niet snel genoeg opvolgen. Dat zijn de liefdevolle momenten waardoor Umut zich staande weet te houden, naast de momenten die hij deelt met Ilyas natuurlijk.

Paulien Weikamp heeft een boek geschreven met authentieke personages. Het leven in troosteloze grijze flats in een uitzichtloze situatie van armoede en kansenongelijkheid beschrijft ze zonder een woord te veel te gebruiken. Hiermee slaagt Weikamp erin een verhaal en een personage te creëren waarin veel kansarme jongens zich zullen herkennen. Niet door het semicriminele milieu, niet door het monotone baantje, maar door de gevoelswereld treffend te beschrijven. De emoties en de taal zijn oprecht en dat ruiken deze jongeren.

Ivoren Maan – Ariënne Bolt

Twee jongeren ontmoeten elkaar kort tijdens een vlucht van Nederland naar Zuid-Afrika en gaan meteen na aankomst hun eigen weg. De verhaallijnen lopen aanvankelijk uiteen, maar komen in de tweede helft van het boek weer bij elkaar en raken na verloop van tijd, natuurlijk (!) steeds meer verstrengeld. Juno, 4 gym, veganist is op weg naar een luxe wild life resort waar Leto, haar oudere zus, als dierenarts werkt. Jan, 5 vwo, zoon van een rijke jagersfamilie, reist naar het game park van zijn oom Matt. Bolt heeft er alles aan gedaan om meteen in de eerste 20 pagina’s de twee hoofdpersonages lekker diametraal neer te zetten.

Behalve het  nogal dik aangezette verschil tussen de natuurbeschermer en de jager is er echter meer. Zowel Juno als Jan blijken een last mee te dragen die ze ondanks de wisseling van omgeving niet achter zich hebben kunnen laten. De vader van Juno heeft kanker in een terminale fase. Juno heeft het gevoel dat haar ouders haar ‘verplicht’ naar haar zus sturen. Zo zouden haar ouders dan de  mogelijkheid hebben om zich voor te bereiden op het komende afscheid. Maar noch Leto, noch Juno kunnen hier goed over praten. Jan heeft moeite om aan de torenhoge verwachtingen van zijn dominante vader te voldoen. Hij wil geen advocaat of arts worden, hij wil de journalistiek in, maar hij ziet niet hoe hij zijn vader van zijn passie kan overtuigen. Hoe gaan Juno en Jan met hun probleem om en hoe komen ze tot elkaar?

Het globale verhaal van het plot is niet echt verrassend: neushoorns en olifanten worden bedreigd door de illegale plezierjacht; wat kunnen natuurbeschermers daartegen doen? Het engagement van de auteur in deze is overduidelijk. Maar hoewel je als lezer veel informatie krijgt over de bedreigingen voor de Afrikaanse dieren draait het in deze roman vooral om wat de hoofdpersonages als psychische belasting met zich meenemen. Typisch een gegeven voor een Young Adult roman. En niet te vergeten een romantisch lijntje… Wat zou het belangrijkste doel van de auteur zijn met dit boek? Wilde ze een pamflet schrijven? Of een echte, heuse Young Adult?

Herkenbaarheid en thematiek

In de romans van Weikamp en Bolt is kunnen we min of meer jongeren herkennen die een ‘eigen’ doelgroep aanspreken. In Umut en zijn vrienden zien we al snel VMBO leerlingen, in Juno en Jan gaat het expliciet om H/V leerlingen. Noch Weikamp, noch Bolt verdenk ik ervan een lage drempel te hanteren om een bepaalde doelgroep aan te spreken. In de praktijk werkt het echter wel zo. Bij Korevaar is de afstand letterlijk en figuurlijk wat groter maar zijn de emoties universeel. En bij drie heel verschillende personages is er echt wel één waarmee Nederlandse jongeren zich kunnen identificeren. De thematiek verschilt behoorlijk. Maar hoe groot of klein de problemen ook zijn, voor jongeren zijn ze heel reëel. Hoewel niet echt literaire romans zijn het wel boeken waarmee bruggen kunnen worden geslagen in het onderwijs. Er zitten in alle drie de boeken genoeg verhaal analytische elementen om ze boven het gemiddelde niveau uit te laten stijgen. En hoewel de NUR-codering, 284 voor Vliegen en 285 voor Ivoren maan en Thuis draag ik bij me, ze in verschillende leeftijden indeelt zijn ze goed te lezen door leerlingen vanaf een jaar of 13. Ondanks de leeftijdsaanduiding zijn de herkenbaarheid en de thematiek hier de belangrijkste argumenten bij het advies van de docent of mediathecaris.

Thuis draag ik bij me van Cecile Korevaar snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link.
Vliegen van Paulien Weikamp snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link.
Ivoren maan van Ariënne Bolt snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze link.