Antonij is een vijftien jaar oude, wat schuchtere tiener. Hij woont in een klein dorp waar iedereen elkaar kent. En hij is gay. Zoals zoveel jongeren van die leeftijd is hij voorzichtig (want, een dorp…) zoekend naar een balans in zijn leven. Een balans waarin liefde en seksuele ervaringen hem meer kunnen vertellen over wie hij nu werkelijk is. Anthonij is ook een schrijver. Dat merk je aan zijn naam en meteen ook in de eerste bladzijden van het boek. Hijzelf spreekt daar pas verderop in het boek over. Maar de manier waarop hij schrijft, met nuanceringen en terzijdes, maakt duidelijk dat hij zijn woorden en de te beschrijven scenes met zorg kiest.
Wat gebeurt er in ‘Beitelaar’?
Anthonij heeft een vakantiebaantje als tuinier op het kerkhof. Wanneer hij op een ochtend daar aankomt ziet hij dat er een man bezig is een grafsteen te bewerken met een beitel. Het blijkt een familielid te zijn van de overledenen, mijnheer en mevrouw Gans. De beitelaar, Leo Gans, voegt een grafspreuk toe: ‘To the light’. Anthonij is meteen geïntrigeerd door het fysiek van deze rijzige man, een kruising van Omar Sharif en George Clooney. Vooral op aandringen van Anthonij (!) raken ze in gesprek over het hoe en waarom van de toevoeging op de steen. Even later zitten ze in de schaduw achterin het kerkhof. En alweer op initiatief van Anthonij hebben ze het over persoonlijke dingen, inclusief de seksuele aantrekkingskracht die ze voor elkaar voelen. Maar Leo maakt meteen duidelijk dat hij Anthonij veel te jong vindt om seks mee te hebben. Aan het einde van het eerste deel blijkt het relaas van Anthonij een ontlastende getuigenverklaring te zijn die hij schrijft op verzoek van de advocaat van Leo. Wat is er in de tussentijd gebeurd?
Mededogen
Ted van Lieshout is ervaren schrijver die al eerder schreef over seksuele relaties tussen volwassenen en kinderen/jongeren. In de gedichtenbundel ‘Zeer kleine liefde’ (1999) en in zijn romans ‘Mijn meneer’ (2012) en ‘Schuldig kind’ (2017) toonde hij zich vooral een pleitbezorger van mededogen. Desondanks zagen sommigen in zijn werk een goedkeuring van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ook nu, bij het verschijnen van ‘Beitelaar’ blijkt dat er nog steeds mensen zijn die dingen lezen die er niet staan. Of die helemaal niets lezen, behalve de kop van een recensie, zo blijkt op de tijdlijn van van Lieshouts facebookpagina. Want hoe afgewogen en licht kun je een boek schrijven over zo’n zwaar thema? Hoe humoristisch kun je verschillende perspectieven rond dit onderwerp laten zien? Van Lieshout kan dat, zelfs zozeer dat dit boek van nog geen 170 pagina’s ook goed te lezen valt door jongeren. Het gaat tenslotte over henzelf, over hun zoektocht naar hun eigen identiteit, een persoonlijke zoektocht naar een eigen balans in een turbulente levensfase.
Privacy
Van Lieshout laat zien dat jongeren in hun handelen niet alleen beïnvloed worden door de belangen van hun volwassen omgeving (zie p. 107 en 145!), maar net zo door hun eigen twijfels en verlangens. Juist de verschillende perspectieven (ouder, volwassene, kind) zorgen ervoor dat niet alleen Anthonij maar ook wij als lezers voortdurend blijven nadenken over schuldgevoel en dadergedrag. De auteur pleit daarbij ook voor een zekere privacy voor kinderen. Niet alleen tijdens de gesprekken met psychologen en therapeuten (die maar dóór blijven graven), maar ook in het gewone leven van jongeren. Anthonij gebruikt zelf een metafoor om dat te illustreren. Hij ziet zichzelf als een tuin gevuld met bomen en struiken die echter stuk voor stuk door volwassenen worden gerooid. Zo blijft er voor een kind, voor Anthonij, geen schaduwplekje meer over om zich te verschuilen wanneer hij dat nodig heeft. Hier is het kind de beschermer van zichzelf dat echter steeds minder speelruimte overhoudt.
Beitelaar
Je kunt je afvragen wie nou werkelijk de beitelaar is in dit boek. Leo die de grafsteen kundig bewerkt? Of Anthonij die zichzelf ontdekt en vorm geeft. Ja… hij is natuurlijk vroegwijs, wellicht heel erg eigenwijs. Hij is nieuwsgierig en serieus, maar bij vlagen ook onuitstaanbaar. Je merkt het in de opeenvolgende versies waarin hij zijn getuigenverklaring steeds beknopter maakt. In elke latere versie laat hij elementen weg, maar voegt er net zo vrolijk weer een nieuwe zijweg aan toe. Er is namelijk een tweede verhaallijn, over het andere graf van de familie Gans, daterend uit WO2, waarin een baby en een oudere vrouw liggen. Wie waren dat en wat is hun familierelatie met Leo? Door te graven naar de antwoorden in die tweede verhaallijn krijgt de verhaallijn van Anthonij meer diepte en voegen de nieuwe vragen en antwoorden ook écht wat toe aan het boek.
De beperkte omvang, het slimme plot in vier delen, de lichtheid van een zwaar thema en de zorgvuldige taal van een échte jongere maken dat dit boek door jongeren én door volwassenen gewaardeerd zal worden. Ik zou het meenemen naar mijn eindexamengesprek op school!
Ted van Lieshout – Beitelaar snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze bestellink.