Blog

Elke dag verschijnen er nieuwe boeken. Rijp en groen, literatuur en lectuur, kwaliteit en pulp. En elke maand zitten daar wel een paar opvallende boeken bij. Afgelopen maanden verschenen er een paar fijne titels die stuk voor stuk in de categorie Young Adult passen. En dan ga ik gemakshalve maar even voorbij aan de beruchte nur-codering. Deze code wordt door de uitgever toegekend en geeft aan voor welke leeftijd het boek bedacht is, of met welk soort boek we te maken hebben. De nur-codering noem ik ‘berucht’ omdat die al snel te veel gewicht  krijgt toegekend door mensen die niet verder kijken dan hun neus lang is.

NUR

Dat geldt voor VO-docenten die geen tijd wensen te steken in het bekijken van het boek anders dan te zoeken naar die aanduiding. Code 284 voor jeugd van 12-15 jaar of 285 voor jongeren van 15-18 jaar? Dan mag het boek niet op ‘de lijst’. Maar evenzeer geldt dat voor fanatieke YA-lezers die alles anders dan code 285 wegzetten als ‘niet voor hen’ gemaakt. En dus niet geschikt voor bv. de prijs voor Beste Boek voor Jongeren. Het gedoe rond zowel  de leeslijst, als de prijs voor BBJ zijn jaarlijks terugkerende fenomenen die niet het mooiste in de mens losmaken. Laten we de boeken zelf maar eens gaan bekijken. Dat lijkt mij een betere tijdsbesteding.

Dwarsloper

Humor is een sterk wapen in jeugd- en jongerenboeken. Mijke Pelgrim gebruikte dat gegeven al eerder in de twee boeken die ze over de verse brugklasser Dex en zijn vrienden schreef. Nu zet ze het effectief in om het thema én het plot van ‘Dwarsloper’ te laten landen bij jongeren. Eigenlijk bij haar eigen leerlingen want deze doorgewinterde docent kent haar personages als geen ander. De onverschilligheid en recalcitrantie van de Nederlandse jongens en meiden van zo’n jaar of 16/17 hoeft ze niet verzinnen; die zitten bij haar in de klas. Ook de snedige opmerkingen en het af en toe wat grove taalgebruik vliegen tijdens haar werk zó haar laptop in. De jongeren in ‘Dwarsloper’ zijn honderd procent levensecht, en dat próef je. Qua identificatie zit het dus wel goed in dit boek!

Hoofdpersoon Tessel heeft er helemaal geen zin meer in. Niet in school, niet in … anything. Haar lieve briljante zus kan ze in prestaties, noch in aaibaarheid toch niet evenaren, dus dan maar de kont tegen de krib. Hoewel ze nog nooit enige affiniteit met activisme heeft gehad schrijft ze zich, illegaal,  met een gefingeerde naam in voor een jongeren-klimaatmars van Utrecht naar Brussel. Ze spijbelt  een hele week van school zonder haar ouders deelgenoot te maken van haar actie. Zo probeert ze aan de schoolsleur en haar ouderlijk toezicht te ontsnappen. En wellicht ook aan haar eigen lamlendigheid. Onderweg ontmoet ze jongeren van heel divers pluimage. Ondanks zichzelf moet ze daarmee dealen want anders kan ze wel metéén naar huis. Ook het lopen (25 km/dag) gaat haar na wat aanvankelijke hobbels steeds beter af. Ze loopt echter ook tegen haar eigen oneerlijkheid aan. Is ze zichzelf nog wel met die gefingeerde naam en haar verzonnen verhaal over het redden van zeeschildpadjes in Australië? Hoe lang kun je blijven liegen tegen al die enthousiaste jongeren die  steeds weer met nieuwe energie zich laten horen voor ‘het klimaat’, iets waar Tessel zich werkelijk nog nóóit druk over heeft gemaakt? Kan zij wel een echte vriendin zijn voor deze jongens en meisjes? Maar met elke stap komt Tessel dichterbij zichzelf. Eind goed, al goed.

‘Dwarsloper’ is niet pretentieus. Het is geen hoogstaande literatuur, evenmin is het de pulp waar Yra van Dijk en Marie-José Klaver het over hebben in hun opiniestuk in VK op 7 juni jl. Maar het is wel een bijzonder lekker leesboek. Behalve voor jongeren die gewoon graag een fijn boek lezen  is het óók een aanrader voor lezers die leeskilometers nodig hebben. Het klimaatactivisme is een eigentijds onderwerp. De stem van Greta Thunberg klinkt door op veel pagina’s. Dat maakt het echt een boek voor jongeren, vooral ook omdat Pelgrim eigenlijk alléén maar jongeren ten tonele voert. En nogmaals, die humor he! Met deze elementen schrijft Mijke Pelgrim een fijn verhaal waarin het uiteindelijk vooral gaat om betrokkenheid en om je gewaardeerd te voelen om wie je in essentie bent. En daarvoor hoef je niet naar Brussel te lopen. Dat vindt je uiteindelijk alleen in jezelf.

De tunnel

Gouden griffel winnaar Anna Woltz schreef eindelijk weer eens een boek voor wat de oudere jeugd. Met o.a. ‘Black Box’ (2007) en ‘100 uur nacht’ (2014) liet ze zien dat ze ook voor deze leeftijd sterke en spannende verhalen kan schrijven. Voor ‘De tunnel ‘ duikt Woltz in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. In september 1940 wordt London elke nacht aangevallen door Duitse bommenwerpers.  Mensen schuilen in kelders, maar vooral ook diep onder de grond in de stations van het metronetwerk. Zo ook de vier jongeren die in het verhaal van Woltz centraal staan.

Het perspectief ligt bij de 14-jarige Ella, een meisje dat net weer een beetje beter is geworden na een heel jaar ziek te zijn geweest. Het is de tijd dat het poliovirus nog niet is uitgeroeid met als gevolg dat Ella vanaf dat moment voor altijd mank zal blijven lopen. Toch weigert ze haar dromen op te geven en leert ze in de loop van het verhaal dat haar wil sterker is dan haar handicap. Samen met Quinn, een 15 jarige recalcitrante wereldverbeteraar en de mooie Jay, 16 jaar, type handige ritselaar probeert ze te overleven in de jungle van de oorlog. Het lichtpuntje in deze donkere dagen is het jongere broertje van Ella, Robbie, die met vrolijke nieuwsgierigheid en naïviteit de wereld ontdekt. Soms levert dat een pijnlijke ontmoeting op, soms een prachtige louterende ervaring. Met Ella en Robbie leren ook wij hoe het is om ongewild deel uit te maken van een vernietigingsoorlog.

De tunnel waarin Ella en haar vrienden schuilen is donker en benauwd. Maar de tunnel biedt een bescherming die zij zelf kiezen. Ella heeft daarentegen nog een andere tunnelervaring. Doordat Ella aan een ernstige vorm van polio bleek te lijden is zij bijna een jaar lang opgesloten geweest in een tunnelvormig beademingsapparaat dat de functie overnam van haar verslapte borstspieren. Afgezien van het feit dat daardoor ook andere spieren niet meer goed functioneren is het liggen in zo’n buis vooral een angstaanjagende ervaring, die je tekent voor het leven. Dat Ella na deze verschrikkelijke ervaring er toch voor kiest om opnieuw een tunnel in te stappen bewijst haar drang naar onafhankelijkheid, naar de vrijheid om zelf te beslissen wat er met haar gebeurt. En het is juist dit element dat ik zelf het meest aangrijpend vond bij het lezen van het boek.

Natuurlijk is er in het boek van Woltz meer te ontdekken. De levens van Quinn, afkomstig uit een rijke adellijke familie, en Jay, die opgroeide in de achterbuurten van London staan diametraal tegenover elkaar. Maar wanneer ze beiden door de Blitzkrieg getroffen worden blijken ze net als Ella een verlangen te hebben naar een toekomst in zelfbeschikking en een betere wereld voor Robbie. En via Robbie voor hun broers en zusjes. Niet iedereen zal de oorlog overleven. Dat heeft Woltz knap verwerkt in de compositie. Zoals zo vaak laat de auteur zien dat zij de stijl, taal en vorm beheerst om geweldige jeugdboeken te schrijven. Maar met de extra dimensie die zij met Ella en haar handicap aan het verhaal toevoegde heeft zij mijn hart veroverd.

‘Dwarsloper’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze bestellink

‘De tunnel’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze bestellink

‘Zonder titel’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze bestellink

‘Mirakel’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze bestellink

Lees volgende week ook mijn volgende blog over de twee andere Nederlandse YA-titels, ‘Zonder titel’ van Erna Sassen en ‘Mirakel’ van Marita de Sterck.