Blog

Moeder en zoon

‘Raaf’ is een rauwe beschrijving van een gemankeerde moeder zoon relatie. In een afstandelijke realistische stijl schetst Roos Vlogman (1992) in haar romandebuut een bijna masochistisch beeld van een beklemmende relatie tussen een moeder en een zoon. De openingszetten in deze kleine roman werken als een proloog of beter als een vooruitwijzing naar het jaar 2008 wanneer Raaf niet meer thuis woont. In acht pagina’s, nee in acht regels (!) maakt de bijna achttienjarige Raaf ons deelgenoot van de verhouding die hij met zijn moeder heeft.

‘Een hond is in alle gevallen een hond in een droom. Wat ik bedoel is: ik kan dromen over een vrouw die op alle vlakken niet mijn moeder is, wakker worden en weten: dat was mijn moeder. Ik kan dromen over een vuilnisman, een verhuizer, een grote man met rimpels in zijn voorhoofd en armen als de fundering van een huis, wakker worden en weten: die man, óók mijn moeder.’

In de lente van 2008 woont Raaf niet meer thuis. Geïnspireerd door een advertentie op het berichtenbord van een supermarkt besluit Raaf impulsief een hondje kopen. Bij de aanbieder van de hondjes aangekomen blijkt dat ene specifiek hondje dat Raaf kiest al gekocht te zijn… door zijn eigen moeder. En meteen zitten we midden in het verhaal. Op elke pagina van deze proloog lezen we in de verwijzingen naar zijn moeder hoeveel moeite het hem kost om haar van zich af te schudden.

Emotie op afstand

Van jongs af aan wordt Raaf al emotioneel verstikt door zijn moeder. Ooit was er een vader maar die is helemaal uit beeld. Alle aandacht, alle liefde, alle tijd wordt geclaimd door Raafs moeder. Voor de zoon, voor het kind, is geen ruimte. Hij moet juist steeds als reddende engel opduiken op allerlei plekken waar moeder zich letterlijk fysiek, maar ook mentaal verstopt. De reden voor de depressies van moeder zijn onduidelijk, maar hebben overduidelijk te maken met de mannen in haar leven. En dat zijn er nogal wat geweest in de loop der jaren.

Acht polaroids

In acht korte hoofdstukken vertelt Raaf over de zomer van 2005. Het is geen doorlopende kroniek, maar meer een slideshow. Elk hoofdstuk is een polaroid van ogenschijnlijk losstaande scenes in het leven van moeder en zoon. Het begint meteen lekker wanneer moeder zich in het eerste hoofdstuk voor een bus werpt. Alleen komt die bus ’s avonds daar toch niet meer langs.

Bij elke nieuwe scene zien we meteen vanaf het begin al waar deze ook weer zal eindigen. Elke weg die moeder inslaat is een heilloze. Of het nu een relatie met een buurtgenoot betreft  of dat het om een vrolijk bezoek aan de kermis gaat. En elke keer zie je Raaf een klein stapje terugdeinzen in een poging afstand te nemen, want hij wéét wat er gaat gebeuren. Ook wanneer ze plotseling de bezorger van de reclameblaadjes in huis haalt. Deze Peter is blijkbaar nóg zieliger dan moeder.

‘Mijn moeder lijkt op te leven als ze iemand ontmoet die het zwaarder heeft dan zij. Alsof ze haar mond tegen de ander kan drukken en de pijn als warme lucht uit hem kan zuigen, waarna ze zelf verkwikt en etherisch door het huis zweeft.’

Contact zonder contact

Raaf weet zich staande te houden, maar het blijft ‘contact zonder contact’. Toch weet de zoon zich langzaam maar zeker los te wrikken van zijn moeder. De verstikkende schaamte voor het egoïsme van zijn moeder wordt beetje bij beetje verdrongen door Raafs behoefte aan lucht en ruimte. En moeder heeft heus wel in de gaten dat Raaf die afstand neemt. ‘Haar gezicht staat altijd op ongeduldig of teleurgesteld’. Maar nadat hond Frederik is doodgegaan, ‘nu heb ik niemand meer’, volgt een laatste confrontatie bij de verstrooiing van de as.

Bij het lezen van ‘Raaf’ kwam nog een ander boek voorbij zweven. In ‘Klaproos’ van Anne-Fleur van der Heiden (2018) bevecht een jonge vrouw haar onafhankelijkheid. Ook daar is de ouderlijke omhelzing verstikkend, maar weet het hoofdpersonage zich los te vechten, hoeveel moeite het haar ook kost. ‘Klaproos’ is echter meer een complete roman dan ‘Raaf’. Dat maakt het leesplezier er niet minder om. En voor jongere lezers in het VO is de opbouw van het debuut van Roos Vlogman wel een heel fijne: korte hoofdstukken, duidelijke verhaallijnen per scéne, herkenbaar verzet van de tiener tegen zijn ouderlijke omgeving, en … klare taal. Raaf laat niets te raden over.

‘Raaf’ snel bestellen? Dat kan bij Libris.nl via deze bestellink