Ik lees graag debuten. Laat me graag verrassen door nieuwe stemmen met nieuwe verhalen. Maar wat is nieuw? Op de avond dat ‘Confrontaties’ van Simone Atangana Bekono (1991) op de shortlist van de Libris Literatuur Prijs verschijnt zit ik met een ander boek in mijn hand op de bank. Ik lees ‘Ik wacht hier’ van debutante Else Boer (óók 1991!). Beide boeken zijn debuten van jonge vrouwen, beide boeken beschrijven een jaar in het leven van een opgroeiend meisje, beide boeken gebruiken daarvoor twee verhaallijnen en beide meiden zijn bij aanvang van hun verhaal opgesloten. Salomé, het zwarte hoofdpersonage van Bekono, zit in een psychiatrisch jeugdinrichting. Erin, de witte protegee van Boer, ontmoeten we in een detentiecentrum voor jongeren die worden verdacht van ernstige delicten. Beide auteurs ons lang in het ongewisse over waarom de meiden achter die gesloten deur zijn beland.
Leesplezier
Ik las beide boeken met heel veel plezier. Ze zijn vlot geschreven, van binnenuit, zodat je als lezer meteen midden in de gedachten van de meiden zit en deelgenoot bent van al hun angsten, evengoed als van hun zelfvertrouwen, van hun hoop en wanhoop en … van hun twijfels. Want die zijn er natuurlijk ook en dat maakt beide boeken zo waardevol. In tegenstelling tot Salomé die echt alleen is in haar ellende, heeft Erin tenminste nog de hoop dat haar vriendin Alice iets van zich laat horen. Ze hoopt het echt, maar opgesloten in een detentiecentrum ben je natuurlijk tóch in je miezerige eentje.
Meidenvriendschappen
Een jaar eerder verhuist Erin van Rotterdam naar een klein dorp in het midden van het land. Nadat de zoveelste relatie van haar moeder Jeanne op de klippen loopt rest hen niets anders dan te hopen dat de stacaravan aan de rand van dat dorp een tijdelijk onderkomen zal zijn. Vlak voordat haar eindexamenjaar begint maakt Erin kennis met de eigengereide Alice. Het is vooral de vriendschap tussen deze twee meiden waar de roman om draait, andere jongeren lijken ze in hun laatste jaar op school nauwelijks nodig te hebben. Ook dat hebben we al vaker gelezen, bv. in het beklemmende ‘Wolfsgetal’ van Laura van der Haar, een boek dat ik meteen na verschijnen op mijn titellijst voor Nieuwe Nederlandse Literatuur plaatste. Hoewel minder verstikkend dan in ‘Wolfsgetal’ gaat het in ‘Ik wacht hier’ ook om een enge vriendschap, in beide betekenissen van het woord.
Oprecht?
Zowel Erin als Alice lijken niet oprecht in hun vriendschap. Bij Erin zien we al vrij snel dat zij niet helemaal eerlijk is. Niet voor haar omgeving, maar ook niet voor zichzelf, bijvoorbeeld wanneer het gaat over haar oncontroleerbare woedeaanvallen. Maar ook bij Alice zien we na verloop van tijd haarscheurtjes ontstaan in haar verhalen en gedragingen. Erin is dus een echte onbetrouwbare verteller, van Alice merken we dat pas later. Gaat het aanvankelijk over reguliere jongens/meisjes besonges, seks, drank, irritante docenten en zo meer, steeds sterker wringt het ongemak zich in je leescomfort. Je denkt bij herhaling: Wat zegt Erin nu weer over haar vriendin Alice?, Nee Alice, zo ga je toch niet met je vrienden om? of Wacht even, was het niet juist andersom?. Enfin, de auteur verwerkt heel kundig de grote en kleine ongemakken van een meidenvriendschap door elkaar, wat je misschien ook wel mag verwachten wanneer een jonge docente de pen van de auteur in handen heeft. Wanneer de auteur dan ook nog een element van seksueel misbruik door een jonge docent in het boek verwerkt hebben we genoeg materiaal voor een spannend boek.
Tijd en taal
De gebeurtenissen in het dorp en op school beslaan het hele eindexamenjaar. De lijn in het detentiecentrum slechts enkele dagen. Natuurlijk verwerken Bekono en Boer beiden steeds meer informatie in hun verhaallijnen en culmineren de romans in een heftige climax. Een groot verschil tussen ‘Confrontaties’ en ’Ik wacht hier’ is dat het eerste boek sterk gekleurd wordt door de geuren en kleuren van de achtergrond van Salomé. Dat maakt het taalgebruik van Bekono ook poëtischer dan de taal van Boer. Maar op een of andere manier is dat ook niet nodig. Erin leeft in een wereld die kaal is, zowel het dorp als de stacaravan zijn niet echt uitnodigend. Maar ook in emotioneel opzicht is er veel armoede met een moeder die steeds weer relaties met allerlei mannen ziet stuklopen, maar nauwelijks in de gaten heeft wat haar dochter nodig heeft. De taal is dus direct en ogenschijnlijk eenduidig. Wanneer deze taal gehanteerd wordt door een of misschien wel twéé onbetrouwbare vertellers weet je als lezer dat je de laatste pagina’s nog eens goed moet nalezen op eerlijkheid en waarheidsgehalte.
Fijn boek voor VO
Verhaalanalytisch is er genoeg te bespreken terwijl het niet meteen te gelaagd of te geconstrueerd is voor een brede groep leerlingen. De taal, setting en thematiek zijn zo herkenbaar dat ‘Ik wacht hier’ van Else Boer, net als ‘Confrontaties’ van Bekono overigens, een fijn boek is om te laten lezen in de bovenbouw Havo of VWO. Succes gegarandeerd!
Deze boeken snel bestellen? Dan kan bij Libris.nl via onderstaande links:
Else Boer – Ik wacht hier
Simone Atangana Bekono – Confrontaties
Laura van der Haar – Wolfsgetal
No Comments