Drie pagina’s ruimte voor ontlezing in Nederland, dat vond ik zaterdagavond op de tafel. Nadat ik de kop en de laatste alinea (NRC, 21 sept.) had gelezen dacht ik de inhoud verder wel te kunnen bedenken. Geweeklaag over het onderwijs en de teloorgang van onze intellectuele potentie, daar had ik even geen zin in op de zaterdagavond. Maar de schrijver van dit opiniestuk, Bastiaan Bommeljé, heeft me wakker gehouden en op zondagochtend heb ik het stuk toch maar helemaal gelezen. Ik bleek gelijk te hebben gehad… Het stuk signaleert veel misstanden, geeft een doemscenario voor het boekenvak, en ziet ons als nul-dimensionale lemmingen het ravijn in storten.
Afgezien van het feit dat er best het een en ander aan te merken valt op het lees- en schrijfonderwijs in Nederland en dat het boekenvak het erg moeilijk heeft schetst Bommeljé een wel heel zwart scenario. Hij onderbouwt zijn verhaal met feitenmateriaal en wetenschappelijk onderzoek… en dan? Dan niets! De uitgever / boekhandelaar / historicus / redacteur krijgt drie pagina’s de ruimte en draagt zelf niets concreets aan om de ontlezing te keren, geeft geen enkele voorzet, maakt ons eigenlijk alleen maar bang. Wat moeten we gaan doen, de boeken kopen van zijn uitgeverij, in zijn winkel? Aandringen dat de ruziënde politici het snel eens worden over onderwijs en cultuur? Dat heel Nederland zich plotseling, en masse bewust wordt dat we in een zeepbel leefden? Ik ziet het niet zo snel gebeuren… Was het opzet van Bommeljé? Geen perspectief te bieden en een discussie te forceren? Op zondag en maandag was er weinig van te merken in mijn tijdlijnen in de sociale media die meestal toch redelijk goed gevuld zijn met opinies van lezers en schrijvers, uitgevers en boekverkopers. Niets, behalve de link naar het NRC-artikel en de oproep dat we het vooral allemaal moesten lezen….
Wat gebeurt er dan wél op dit moment? Welke spelers zijn er, behalve de opleidingen die veelal naar binnen gekeerd zijn en voortdurend sleutelen aan hun curriculum waar buitenstaanders meestal weinig invloed op hebben?
De grote literaire fondsen en stichtingen zitten op hun handen. Ze beschermen hun eigen projecten en zijn vrijwel niet te bewegen over de heg te kijken. En als er eens iets opmerkelijks gebeurt dan is dat bijna altijd een project dat zich al heeft bewezen, meestal in Amsterdam. Het boekenvak dan? Uitgevers zijn zoekende en proberen de meest uiteenlopende dingen, soms ver buiten hun corebusiness, om maar contact te houden met hun publiek. Maar of die pogingen enig soelaas bieden is totaal onduidelijk. Er zijn fantastische boekverkopers die in hun eigen stad excelleren, maar teveel blijven er op hun eigen vierkante meter zitten en durven niet naar buiten te kijken. Jongeren worden niet aangesproken, behalve in het kader van enkele jaarlijks terugkerende activiteiten, activiteiten met een tijdelijk karakter, veelal met een te lage penetratie om daadwerkelijk betekenisvol te kunnen zijn.
Om werkelijk iets te kunnen betekenen moet er m.i. een beweging ontstaan van onderaf, een brede golfbeweging die hier en nu kan starten en echt iets tot stand kan brengen. Ik geloof namelijk helemaal niet dat kinderen en jongeren niet zouden willen lezen. Met passie en direct contact kun je ze actief krijgen, in hun eigen omgeving, in hun eigen tijd, in hun eigen belangstellingssfeer, dus ook met lezen. Natuurlijk moet je dan wel een paar dingen meebrengen: kennis en aandacht en wat extra tijd. Want alles wat aandacht krijgt groeit! Als het gaat om jongeren heb ik op mijn blog al eerder betoogd: “Passie voorkomt literaire armoede” en “Lezen is een sociale activiteit”. Het kader dat iedereen daarvoor kan gebruiken is ‘De Leesfabriek’, een concept waarin online én offline leesactiviteiten gecombineerd worden. De Leesfabriek faciliteert ontmoetingen rond een gedeelde passie voor lezen. Via de digitale snelweg én via het parallelle spoor van een actief lokaal netwerk. De Leesfabriek verbindt jongeren.
En als je dan niet De Leesfabriek wil gebruiken, laat dan alsjeblieft weten wat je wél gaat aanpakken om een substantiële bijdrage te leveren aan het stoppen van de ontlezing, niet over vier jaar, niet over één jaar, maar nu, vandaag. Ik ben benieuwd naar al jullie ideeën. Bedankt, Bastiaan Bommeljé, voor deze opening!
De foto rechts is overigens gemaakt in de stand van ‘Jonge Helden’ op de Antwerpse Boekenbeurs 2012. Mooi initiatief!!!
No Comments